حاج محنّد طیب و هفت سال پشتکار برای ترجمه قرآن به زبان آمازیغی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، در بحبوحه بحثی که سال‌ها در مورد مناسب‌ترین خط برای نوشتن زبان آمازیغی و ظهور جریانی تأثیرگذار در یک تصمیم‌گیری سیاسی برای انتخاب حروف لاتین برای این زبان وجود داشته و برخلاف میل اکثریت الجزایری‌ها بوده است، سی حاج محنّد طیب تصمیم گرفت خود را وقف ترجمه قرآن در خانه‌اش در «تیزی وزو» کند.

او پس از هفت سال کامل کار جدی و بی صدا برای ترجمه قرآن کریم، کار عظیم خود را به پایان رساند و دستاورد بزرگ خود را با خط عربی ارائه کرد و با شواهد قاطع تأیید کرد که خط عربی برای نوشتن زبان آمازیغی بیش از هر خط دیگری مناسب است.

طیب در سال ۱۹۳۴ در شهر «ایفرحونن» استان «تیزی وزو» الجزایر به دنیا آمد. او در همان دوره کودکی برای حفظ قرآن به زاویه(مکتب‌خانه‌های سنتی آموزش حفظ قرآن در الجزایر) رفت. وی در زاویه با برخی واژگان عربی که به او در فهم آیات کمک می‌کرد، آشنا شد و در سال ۱۹۴۸ برای یادگیری دروس بیشتر به استان «بجایه» رفت.

این مترجم و مفسر قرآن الجزایری در سال ۱۹۵۳ به آموزشگاه «ابن بادیس» در شهر «قسنطینه» الجزایر رفت و پس از چندی به انقلاب (۱۹۶۲- ۱۹۵۴) برای مبارزه با استعمار فرانسه پیوست که به همین دلیل در سال ۱۹۵۸ محکوم به حبس شد تا اینکه کشورش در سال ۱۹۶۲ به استقلال رسید.

وی در دوره‌ای که در حبس بود نیز از مسیر خود در فهم قرآن جدا نشد. او همچنین در دانشگاه نیز تحصیلات خود را در رشته ادبیات عرب ادامه داد و در سال ۱۹۶۶ فارغ‌التحصیل شد و از آن پس در چندین سمت از جمله استادیار دانشگاه «تیزی وزو» مشغول به فعالیت شد و در سال ۱۹۸۵ نیز به‌ عنوان بازرس امور اقلیت‌های مسلمان به فرانسه رفت و چهار سال در این سمت باقی ماند.

ترجمه قرآن به زبان آمازیغی
سی حاج محند طیب زمانی ترجمه قرآن به زبان آمازیغی را شروع کرد که بوعبدالله غلام الله، وزیر امور دینی و اوقاف وقت الجزایر از وجود پروژه‌ای برای انجام ترجمه قرآن به زبان آمازیغی خبر داد.

وی در این خصوص می‌گوید: در سال ۲۰۰۰ در پی درخواست ابوعبدالله غلام‌الله، بار دیگر ایده ترجمه قرآن به زبان آمازیغی به ذهن من بازگشت، هرچند که نگرانی من از همکاری با مقامات رسمی وجود داشت.

طیب در رابطه با شروع ترجمه قرآن به زبان آمازیغی می‌گوید: این ترجمه را در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ انجام دادم و نخستین چاپ این ترجمه در سال ۲۰۱۰ در عربستان انجام شد.

از سوی دیگر چاپ ترجمه قرآن به زبان آمازیغی انگیزه‌ای قوی بود تا سی حاج محند طیب به سمت تفسیر قرآن به این زبان سوق داده شود. او براین باور بود که تفسیر برای توضیح متون ضروری است، به‌‌ویژه اگر این متون از زبان دیگری ترجمه شده باشد. از همین رو بود که شروع به تفسیر قرآن به زبان آمازیغی کرد و نام آن را «التفسیر المیسر لکلام الله الموقر» (تفسیر آسان برای کلام والای خداوند) گذاشت و این تفسیر در مراسمی همزمان با آغاز سال جدید آمازیغی (۲۹۶۹) رونمایی شد و نخستین تفسیر در نوع خود در الجزایر و مغرب عربی به شمار می‌رود.

نقش طیب در انتخاب خط عربی برای زبان آمازیغی
علمای آمازیغ در طول ۱۴ قرن گذشته پیوسته از زبان عربی برای نگارش زبان آمازیغی استفاده می‌کردند، با این حال گروهی سیاسی در تلاش بودند تا خط لاتین را جایگزین خط عربی برای زبان آمازیغی کنند. این درحالی است که از نگاه سی حاج محند طیب، برای نگارش زبان آمازیغی به خط لاتین باید ۱۸ حرف اصلاح شود، اما نگارش این زبان عربی تنها با اصلاح در ۵ حرف از زبان عربی انجام می‌شود.

به رغم اینکه زبان آمازیغی به عنوان یک زبان رسمی پذیرفته شده ودر ۴۸ استان الجزایر تدریس می‌شود، تمایل مردم هم به استفاده از خط عربی برای نگارش این زبان بوده است و در رفراندومی که در این زمینه انجام شد، بیش از ۹۰ درصد استفاده از خط عربی را به زبان لاتین برای نگارش ترجیح دادند، هرچند که هنوز برخی گروه‌ها که اهدافی خاص را دنبال می‌کنند درپی این هستند که رسم‌الخط لاتین را جایگزین خط عربی برای زبان آمازیغی کنند.

رسمیت یافتن زبان آمازیغی در الجزایر
الجزایر پس از کسب استقلال از فرانسه در سال ۱۹۶۲، متعهد به سیاست عربی‌سازی شد که پس از سال ۱۹۷۹ شامل آموزش عمومی، رسانه‌ها و سیستم قضایی می‌شد. این سیاست‌ها در حالی که به سمت حذف زبان فرانسوی به عنوان یک زبان رسمی هدایت می‌شد، منجر به نارضایتی و ناآرامی در میان گویشوران زبان‌های بربری شد که حدود یک چهارم جمعیت را تشکیل می‌دادند.
در سال ۲۰۰۲، یک سال پس از شورش‌هایی در مناطق قبایلی‌نشین، اعلام شد که آمازیغی می‌تواند به عنوان زبان ملی به قانون اساسی افزوده شود، گرچه وضعیت رسمی نمی‌یابد. سرانجام در ۸ آوریل ۲۰۰۳ این کار انجام شد.
آمازیغی از سال ۲۰۰۵ در سه سال اول مدارس راهنمایی الجزایر به مدت سه ساعت در هفته تدریس می‌شود.
در ۵ ژانویه ۲۰۱۶ اعلام شد که آمازیغی به عنوان زبان رسمی در پیش‌نویس اصلاحیه قانون اساسی الجزایر افزوده شده است و نهایتاً در ۷ فوریه ۲۰۱۶ آمازیغی به عنوان زبان رسمی در قانون اساسی درج شد.