اسطوره‌شناسی در ایران با نام «مهرداد بهار» گره خورده است
به مناسبت زادروز ملک مهرداد بهار؛
ملک مهرداد بهار، نویسنده، پژوهشگر، زبان‌شناس و اسطوره‌شناس ایرانی فرزند محمدتقی بهار «ملک‌الشعرا» ۱۰ مهرماه ۱۳۰۸ خورشیدی دیده به جهان گشود.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، این روزها که گاهشماری باستانی ایران، نام مهرگان را بر خود دارد، زادروز یکی از بزرگترین ایران‌شناسان و اسطوره‌شناسان ایرانی هم زمان شده است، ملک مهرداد بهار؛ پژوهشگری که نوشته‌هایش پس از گذشت ۶۰ سال از انتشار نخستین آثارش، همچنان حرف‌های تازه‌ای برای گفتن دارد.
مهرداد بهار (۱۰ مهر ۱۳۰۸، ۲۲ آبان ۱۳۷۳) یکی از شاخص‌ترین اندیشمندان ادبیات، ادیان و اسطوره‌های ایرانی است که آثار ارزشمندی چون از اسطوره تا تاریخ، پژوهشی در اساطیر ایران و تصحیح متونی چون بندهش را از خود بر جای گذاشته است.
پژوهش‌های اسطوره‌شناسی در ایران با نام مهرداد بهار گره خورده است؛ کسی که زندگانی خود را به پژوهش در زمینه فرهنگ، اساتیر و آیین‌های ایرانی اختصاص داد و بنیان‌گذار طرح‌های علمی ارزشمندی در این زمینه بود.
مهم‌ترین آثار بهار عبارت است از بُندهش، فرنبغ دادگی، واژه‌نامه بُنْدِهِش، واژه‌نامه گزیده‌های زادِسْپَرَم، اساطیر ایران، سخنی چند درباره شاهنامه، جستاری چند در فرهنگ ایران و ادیان آسیایی و نیز چند کتاب برای کودکان که برای فهرست آثار کامل وی می‌توان «کتاب‌شناسی دکتر مهرداد بهار» را خواند.
بهار پنجمین فرزند محمدتقی بهار «ملک‌الشعرا» پس از تحصیلات دبستان و دبیرستان در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشته ادبیات فارسی نام‌نویسی کرد اما دوسال پس از آن به شوند فعالیت‌های سیاسی از دانشگاه رانده‌شد و به زندان افتاد. او در بهار ۱۳۳۴ آزاد شد و دوباره به دانشگاه رفت و سرانجام در ۱۳۳۶ تحصیلاتش را در دوره کارشناسی به‌پایان رساند. وی در سال ۱۳۳۷ برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت و از مدرسه زبان‌های شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن فوق لیسانس گرفت. او سال‌ها پس از آن دکترایش را از دانشگاه تهران دریافت کرد و در بانک مرکزی استخدام شد. سپس به دانشگاه تهران رفت و در رشته اساتیر ایران باستان به تدریس پرداخت.
مهرداد بهار سرانجام بر اثر بیماری سرطان خون در ۲۲ آبان‌ماه ۱۳۷۳ در سن ۶۵ سالگی درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
مهرگان؛ نماد پیروزی، مهر و دوستی
جشن مهرگان همچون دیگر آیین‌های زرتشتیان از پیشینه‌های (فلسفه) دینی، اسطوره‌ای و طبیعی برخوردار است. در باور مردمی سرچشمه‌ی پیدایش مهرگان به پیروزی فریدون بر ضحاک برمی‌گردد و از دید طبیعی زمان برپایی این آیین، اعتدالی پاییزی را نوید می‌دهد. امروزه این آیین در روز مهر ایزد از ماه مهر(در گاهشمار زرتشتی) برابر با دهم مهرماه در گاهشمار رسمی کشور برگزار می‌شود. در فرهنگ فارسی، مهر را ایزدی نشان بر مهر و دوستی و خرد در کارهای مینوی و معنوی دانسته‌اند که در ماه مهر (ماه هفتم از سال خورشیدی) و روز مهر (روز شانزدهم هر ماه) بدو پیوند یافته است و شمارآفریدگان از نیکی و بدی به دست اوست. مهر که در اوستا « میثرَ» خوانده می‌شود، از ایزدان بزرگ پیش از زرتشت است که ایزد فروغ و روشنایی خوانده می‌شود. ایزد مهر نگهبان مهر، محبت، دوستی و عشق، تدبیر برای یافتن دارایی و خواسته‌ها است. مهر به دیگر چم (:معنی) گردونه آفتاب یا خورشید است.
جشن مهرگان در گاهشماری و فرهنگ ایران باستان پس از نوروز دارای اهمیت برجسته‌ای بوده است. ایرانیان از دیرباز جشنی به نام جشن مهرگان را برگزار می‌کردند که جشن ارج نهادن به عهد و پیمان است. پایبند بودن به عهد و پیمان چنان جایگاهی در میان ایرانیان باستان داشته که شکستن پیمان خود را ناروا می‌دانستند و این امر یکی از ارزش‌‌های این فرهنگ است که این چنین به راستی و پایبندی به عهد و پیمان ارج می‌نهادند.
فرهنگ کهن ایرانی جشن‌های باارزشی را برای ما به یادگار گذاشته است و ما برای پاسداری و برپایی آیین‌های ملی و فرهنگی کوشش می‌کنیم. آیین‌هایی که هر کدام باورها و فلسفه‌های بسیار باارزشی را همراه دارند. آیین‌هایی همچون نوروز، مهرگان و سده، آیین‌هایی که در سده‌های گذشته اساس و بنیان همبستگی یک ملت بوده‌اند. این همبستگی در فرهنگ زرتشتی همازور نامیده می‌شود.
یکی از آیین‌های مهرگانی، برپا داشتن خوان مهرگانی در این روز است. خوان مهرگان بر روی پارچه‌ای ارغوانی رنگ گسترده می‌شود و روز آن هفت بنشن(:حبوبات)، ترازو به نشانه‌ی اعتدال پاییزی، گوشت بریان‌شده‌ی گوسفند یا مرغ شکم‌پر، میوه‌های پاییزی و سرخ رنگ مانند انار، سیب، ترنج، انگور، عناب، سنجد و …، عصاره‌ی گیاه هوم، جام آتش، شکر، شیرینی و بوهای خوش همچون کندر و اسپند و گلاب جای می‌گیرد. آش، حلوا، سیروگ(سیرو)، کماچ، چنگمال(چُمال) و خوراک ویژه‌ای به نام “دون: آشی که از گندم، جو، عدس، ماش، لوبیاسفید، لوبیا چشم‌بلبلی، نخود، برنج و چغندر پخته می‌شود” نیز از دیگر خوراکی‌های این خوان است.
در گاهشمار کهن ایران، سال تنها شامل دو فصل بزرگ می‌شد و این دو جشن، آغاز فصل‌های سال را نوید می‌دادند. به بیان دیگر، نوروز آغاز فصل نخست و مهرگان آغاز فصل دوم به حساب می آمد. فصل تخست، تابستان بود که جشن نوروز آغاز می‌شد و هفت ماه ادامه داشت و فصل دوم، زمستان کم جشن مهرگان آغاز می‌شود و پنج ماه طول می‌کشید. جشن مهرگان که از روز مهر آغاز می‌شد تا شش روز پس از آن ادامه می‌یافت، زمینه برپایی جشن های بزرگ در سرزمین بزرگ ایران بود. به گزارش شاهنامه فردوسی پیدایش جشن مهرگان در تاریخ ایران نسبت می‌دهند، پیروزی ایرانیان بر ضحاک ستمگر به رهبری کاوه آهنگر است که پس از تلاش و پایمردی فراوان را به بند آوردند و فریدون را به عنوان رهبر خود برگزیدند
مهر ایزد موکل بر فعالیت‌های است که دو طرف دعوا دارند. هر کجا دو طرف دعوا باشد ایزد مهر به دادگستری، دوستی، قول و قرار، پیمان حاضر است. مهر یکی از برجسته‌ترین ایزدان در دین زرتشتی است. یکی از سه ایزدانی است که نامش در دوازده ماه سال آمده است. یکی از طولانی‌ترین یشت‌ها به مهریشت ویژه شده است.
فردوسی می‌سراید:
«دو مهر است با من که چو آفتاب / بتابد شب تیره چو بیند آفتاب».
ایزد مهر نماد عشق و زندگی است و به زندگی خانوادگی گرمی می‌دهد. مهر نام آتشکده‌ای نیز بوده است.
فردوسی پیرامون آن می‌سراید:
«چو آذرگشسب و چو خوراد و مهر / فروزان به کردار گردان سپهر»
نماد این روز در دین زرتشتی گل «همیشه بشکفته» است.