زورخانه؛ مسجد دوم جوانمردان
در ورزش زورخانه و باستانی، جوانمردی و آیین مردانگی ریشه و رکن اصلی آن محسوب می شود. پس از ورود اسلام و مذهب تشیع به ایران در میان مردم از زورخانه به‌عنوان مسجد دوم یاد می‌شد و یکی از رسوم موجود در زورخانه رسمی موسوم به گلریزان است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، سهراب مهدیان در گفت‌وگو اخیر خود در خصوص ورزش زورخانه، ویژگی‌ها و قدمت آن، اظهار کرد: براساس نوشته‌های موجود، تاریخ مشخصی برای زمان پیدایش ورزش زورخانه ای وجود ندارد، اما در منطقه لردستان و بین‌النهرین آثاری یافت شده که متعلق به حدود ۴۵۰۰ سال گذشته بوده و نشانگر قدمت بالای ورزش زورخانه‌ای است، همچنین در گذشته کشتی و ورزش زورخانه‌ای همراه با یکدیگر بودند، اما بعدها کشتی از ورزش زورخانه‌ای جدا می‌شود.
زورخانه؛ ورزش باستانی ایرانیان
رئیس هیات پهلوانی و ورزش زورخانه ای چهارمحال و بختیاری افزود: جوانمردی و آیین مردانگی ریشه و رکن اصلی در ورزش زورخانه ای به‌شمار می‌آیند که خصیصه اصلی ایرانیان نیز محسوب می‌شدند، به‌همین دلیل وارد ورزش زورخانه ای شدند حتی در زمان زرتشتیان برای پهلوانان و کشتی‌گیران دعا خوانده می‌شد که امروزه نیز این خواندن دعا در ورزش زورخانه‌ای قابل مشاهده است و پس از پایان ورزش در زورخانه اقدام به خواندن دعا می‌شود.
وی با بیان اینکه در زمان قاجاریه ناصرالدین شاه به فردی ماموریت جهت گسترش و توسعه ورزش زورخانه‌ای ابلاغ می‌کند، ادامه داد: به واسطه اخلاق جوانمردی که ایرانیان داشتند، ورزش زورخانه‌ای نیز به مرور زمان گسترش زیادی پیدا می‌کند و با ورود اسلام به ایران نیز این ورزش رنگ و بوی آیینی و مذهبی بیشتری پیدا می‌کند.
ثبت ورزش زورخانه در فهرست میراث معنوی یونسکو
مهدیان عنوان کرد: در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۹ ورزش زورخانه ای در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت جهانی شد، همچنین این ورزش به گونه‌ای با پهلوان بزرگ ایرانی به‌نام محمود که با نام پوریای ولی شناخته می‌شود و از اهالی سرزمین خوارزم بوده عجین شده است و در قسمتی از تاریخ این ورزش به این پهلوان ایرانی که در حدود ۷۰۰ سال گذشته زندگی می‌کرده اشاره شده است.
رئیس هیات پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: پس از ورود اسلام و مذهب تشیع به ایران در میان مردم از زورخانه به‌عنوان مسجد دوم یاد می‌شد و یکی از رسوم موجود در زورخانه رسمی موسوم به گلریزان است که به مناسب‌های مختلف مانند مناسبت‌های مذهبی افراد خیر مبالغی در حد توان خود و بدون مشخص شدن این مبلغ برای کمک به افراد بی بضاعت جمع‌آوری می‌کنند.
وی با بیان اینکه مرشد در ورزش زورخانه ای دارای جایگاه بالایی است، تصریح کرد: مرشد در ورزش زورخانه ای مجموعه یک موزیسین تمام عیار بوده، زیرا در عین حال که به نوازندگی مشغول است خوانندگی نیز انجام می‌دهد، همچنین تنظیم رابطه بین حرکات ورزشی و آهنگ و اجرای برنامه برعهده مرشد قرار دارد نکته مهم درخصوص مرشد این بوده که در حقیقت آخرین هنر او نواختن ضرب است و هنر اول این شخص داشتن صفاتی مانند اخلاق خوب، مرام، بزرگواری، دستگیری از مستمندان و… بوده و در واقع مرشد باید راهنمای ورزشکاران در تمامی جنبه‌های زندگی باشد.
مهدیان یادآور شد: اشعاری که در زورخانه استفاده می‌شود و توسط مرشد خوانده می‌شود در زمان گذشته اغلب از اشعار شاهنامه انتخاب می‌شد، امروزه نیز مجدد شاهد خواندن این اشعار در زورخانه ها هستیم، زیرا زورخانه دارای جایگاه حماسه و نبرد است، البته اشعار مذهبی نیز در اعیاد و مناسبت‌های گوناگون استفاده می‌شود، اما بخش بیشتری از اشعار مورد استفاده اشعار حماسی و شاهنامه هستند.
رئیس هیات پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای چهارمحال و بختیاری بیان کرد: ورزش‌ها و حرکات زورخانه‌ای عبارت است از شنا رفتن و نرمش که به‌وسیله تخته شنا که وسیله مخصوصی است، انجام می‌شود همچنین نرمش پشت تخته شنا یکی دیگر از حرکات مخصوص زورخانه به شمار می‌آید، نکته مهمی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که تخته شنا نماد شمشیر است، یعنی علاوه‌بر اینکه در گذشته رزم‌آوران علاقه خاصی به ورزش زورخانه ای داشتند، اسباب و ادوات ورزش آن‌ها نیز وسائل جنگی بوده است و همان‌گونه که برای شنا از شمشیر استفاده می‌شد، میل گرفتن نیز با گرز که یکی دیگر از ادوات جنگی است انجام می‌شد، اما به‌مرور زمان استفاده از این وسایل کمرنگ شد و جای خود را به تخته شنا و سایر وسایل مخصوص ورزش زورخانه ای که امروزه وجود دارد، داد.
وی افزود: “پا زدن” یکی دیگر از حرکات ورزش زورخانه ای است و به‌منظور افزایش سرعت و چابکی افراد انجام می‌شود، “سنگ گرفتن” نیز در این ورزش یکی از حرکات است که امروزه به‌وسیله دو قطعه چوب سنگین انجام می‌شود، اما در گذشته برای این حرکت از سپرهای جنگی استفاده می‌شده که جنس آن‌ها از سنگ بوده است “چرخ زدن” که یکی دیگر از حرکات ورزش زورخانه ای است و به منظور مهارت در سرعت انجام می‌شود که در گذشته فرد به همراه شمشیر که به جای تخته شنا استفاده می‌شد، اقدام به چرخیدن می‌کرد و نشانگر مبارزه با دشمنان بود و به میزانی که شخص چرخنده بهتری بود یعنی در مبارزه نیز موفق‌تر عمل می‌کرد.
مهدیان ادامه داد: به مرور زمان برخی حرکات و آیتم‌ها به ورزش زورخانه ای افزوده شد که به جهت افزایش شیرینی و لذت آن بود، مانند میل‌بازی که در حقیقت نوعی شیرین‌بازی است، همچنین برخی هنرهای دیگر نیز به این ورزش ورود پیدا کرد مانند حرکات آکروباتیک در چرخیدن که باعث شد، ورزش زورخانه ای از حالت ساده‌ای که در گذشته داشت خارج شود.
رئیس هیات پهلوانی و ورزش زورخانه ای چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: ورزش پهلوانی و زورخانه ای در استان دارای جایگاه خوب و بالایی است و همواره در رتبه اول تا سوم یا نهایت رتبه چهارم و پنجم در سطح کشور قرار دارد، البته متاسفانه شیوع بیماری کرونا تاثیر زیادی بر انجام ورزش‌های زورخانه‌ای داشت که این موضوع نیز تنها مختص ورزش زورخانه ای نیست و تمامی رشته‌های ورزشی دچار مشکل شدند، اما در سال‌های گذشته مقام‌های قهرمانی و نائب قهرمانی در سطح‌های گوناگون توسط ورزشکاران استان کسب شد و حتی برخی ورزشکاران استان در بعضی حرکات این ورزش دارای رکوردهایی هستند.