برگزاری موفق مراسم اربعین، عرصه را بر داعش تنگ تر می کند

در این زمینه دیدگاه اردشیر پشنگ، تحلیلگر مسایل عراق و
مباحث قومیتی را جویا شده ایم. وی که برگزاری مراسم عظیم اربعین را موفقیت
دولت حیدرالعبادی می داند، معتقد است: در این نبرد دوگانه میان داعش و دولت
عراق در آوردگاه کربلا و اربعین، پیروزی از آن دولت عراق بوده و این می
تواند زمینه ساز این مساله باشد که با نوعی اتحاد نسبی در جنوب و احتمالا
همکاری های بیشتر با کردها در شمال و الحاق تدریجی قبایل اهل سنت در مرکز
عراق، کم کم عرصه بر داعش تنگ شود.

گفت وگو با اردشیر پشنگ را بخوانید:

*هر سال مراسم اربعین حسینی با شکوه خاصی در کربلا برگزار می
شود اما مراسم امسال به اذعان همه رسانه های جهانی مراسمی عظیم، بی نظیر و
متفاوت در تاریخ شیعه بوده است. چه موضوعی باعث شده با وجود ناامنی هایی که
داعش در عراق ایجاد کرده است، شیعیان چنین اجتماع بزرگی را شکل دهند؟

واقعه کربلا و بزرگداشت آن در ایام مختلف مثل عاشورا و تاسوعا یا اربعین
حسینی همواره طی سده های اخیر یکی از برنامه های مذهبی قابل توجه بوده که
به صورت ویژه توسط تشیع و شیعیان مورد توجه قرار گرفته و به طور عمومی
واقعه کربلا و مظلومیت امام حسین(ع) مورد احترام ویژه جهان اسلام از جمله
اهل تسنن و دیگر فرق اسلامی است. به هر حال طبیعی است در زمانی که دیگر
حکومت صدام حسین نیست که یک حکومت لاییک محدود کننده مناسک مذهبی اعم از
شیعه و سنی بود، طی ۱۱ سال اخیر کوشش شده که مراسم ویژه کربلا در این منطقه
برگزار شود اما نکته حائز اهمیت در مراسم امسال این است که از یک سو ما
شاهدیم که عراق عملا چندین ماه است که به سه تکه مختلف تقسیم شده و گروه
داعش که مدعی خلافت شده، قدرت را در دست دارد و به شدت درگیر است.

یکی از اهداف ویژه این گروه همواره افزایش فشارها بر اماکن و مراسم
مذهبی اعم از شیعه و سنی به ویژه تشیع بوده و طی سال های اخیر به خصوص در
سال ۲۰۱۱ شاهد بودیم که هر سال در مراسم مختلفی که در شهرهای مذهبی عراق
مانند نجف و کربلا برگزار شده، حملات تروریستی و انتحاری انجام می گرفته که
بعضا میزان تلفات گسترده ای هم به همراه داشت اما امسال در حالی که عملا
داعش بخش قابل توجهی از عراق و سوریه را در دست دارد و قدرتش از هر زمان
دیگری بیشتر است، تا این لحظه که پایان مراسم اربعین حسینی است، اقدام جدی و
توانمندیِ خاصی از سوی آنها علیه امنیت مراسم صورت نگرفته است، به غیر از
چند انفجار و حملات محدود در خارج از کربلا که نهایتا طبق گزارش وزارت کشور
عراق یک نفر به شهادت رسید، اقدامی صورت نگرفته است. این حاکی از موفقیت
دولت عراق و همچنین هم پیمانان منطقه ای این دولت از جمله ایران است. کما
اینکه برخی از ارگان های مختلف اعم از ارگان های امنیتی و خدماتی مثل
شهرداری تهران نیز اعلام کرده بودند که در هر چه باشکوه تر برگزار کردن این
مراسم، به صورت جدی و ویژه حضور دارند. مهم ترین نکته این است که داعش
نتوانسته است امنیت این مراسم را بر هم زند؛ و این بسیار حائز اهمیت است.
اهمیت این مساله دو چندان خواهد شد اگر ما به چند ماه پیش برگردیم و به یاد
بیاوریم که نیروهای امنیتی و نظامی ارتش عراق بسیار مستاصلانه مناطقی
همچون موصل، تکریت، سنجار را به راحتی از دست دادند و همه از نوعی فروپاشی
نظامی امنیتی عراق سخن به میان می آوردند، اما طی ماه های اخیر به نظر می
رسد که دست کم در حفظ امنیت مناطق داخلی که داعش حضور چندانی ندارد،
نیروهای امنیتی عراق وضعیت مناسبی را پیدا کردند و نشان می دهند که این
تقویت عراق که با کمک هم پیمانانش صورت گرفته است می تواند زمینه سازی برای
ماه های آینده عراق و جنگ هایی باشد که برای بازپس گیری مناطقِ در دست
داعش شکل می گیرد.

* مهم ترین انگیزه شیعیان برگزاری این تجمع عظیم چه بوده است؟

مهم ترین انگیزه این تجمع از نظر مردم شرکت در یک مراسم مذهبی و علاقه مردم به امام حسین(ع) است.

* برخی تحلیل ها این حضور را صرف نظر از جنبه اعتقادی بیان می
کنند در حالی که  به نظر شما مهم ترین انگیزه شرکت در مراسم مذهبی است. چرا
ترس از داعش در شیعیان تاثیری نداشت و چنین حضور منسجم و عظیمی در کربلا
داشتند؟

به نظر می رسد که کشورهایی که دارای اکثریت جمعیت شیعه هستند، مثل عراق و
ایران سعی کردند یک نوع نمایش قدرت را در منطقه داشته باشند که توانمندی
گردآوری جمعیت قابل توجهی را دارند. اینها حاکی از یک نوع توانمندی و نمایش
قدرتی است که این کشورها داشتند و می توان از منظر جنبه های روانی به آن
نگاه کرد. این تجمع که جنبه های بین الاذهانی یک نوع قدرت نرم توام با
حمایت های امنیتی و قدرت سخت را نشان می دهد، حکایت از توانمندی امنیتی این
کشورها دارد و همچنین در کنار آن از یک نوع اتحاد منطقه ای میان این
کشورها سخن می گوید که امروز شاهد آن بودیم.

* برخی تامین امنیت این مراسم را اگرچه به پای دولت عراق می
گذارند اما بر این نکته هم تاکید دارند که دولت عراق به کمک هم پیمانان
منطقه ای به ویژه ایران امنیت مراسم را تامین کرده است؛ نظر شما چیست؟

متاسفانه اطلاعات و آمار دقیقی در این خصوص وجود ندارد، اما اگر ما
واقعیات عراق را در نظر بگیریم منطقا به این نتیجه می رسیم که عراقی ها
مدیریت تحولات امنیت منطقه ای به صورت عام و در ایام اربعین حسینی به صورت
خاص را با کمک هم پیمانان منطقه ای خود از جمله ایران باید انجام داده
باشند و نوع تجربه این افرادی که در آنجا حضور داشتند در حفظ امنیت این
مراسم تاثیرگذار بوده است.

* برگزاری این مراسم و تامین امنیت، چه تأثیراتی بر دو گروه
دارد؛ یکی دولت عراق که با بحران های امنیتی و شبه امنیتی و حتی نظامی در
اطراف کشور درگیر است و دیگر کسانی که تلاش می کنند که عراق را همواره نا
امن نگاه دارند؟

این وضعیت، یک وضعیت پارادوکسیکال است؛ برگزاری مراسم از منظر توانمندی
دولت عراق و همکاری منطقه ای میان دولت بغداد و هم پیمانان منطقه ای خود،
حاکی از یک نوع موفقیت است، اما بخش دیگرِ واقعیات عراق و آنچه که دولت
عراق به ضعف درون متهم است، به مناطق سنی نشین این کشور باز می گردد یعنی
ما فقدان امنیت را از سال ۲۰۰۳ به این سو به خصوص از سال ۲۰۱۱ به بعد عمدتا
در مناطق سنی نشین شاهد بودیم پس فقدان حاکمیت و تامین امنیت عمدتا در این
مناطق بوده است؛ پیش از اینکه موصل سقوط کند بخش بزرگی از استان الانبار
در اختیار داعش قرار داشت و حتی انتخابات پارلمانی ۲۰۱۴ هم در برخی از
شهرهای عراق به دلیل اینکه آن شهرها در دست داعش بود، برگزار نشد؛ یعنی از
منظر دیگر هنوز از دولت عراق آن قدرتی که باید نشان دهد و اینکه می تواند
حاکمیت و قدرت خود را در تمامی عراق نهایی کند و آن را نشان دهد را شاهد
نبودیم، اما برگزاری موفق و توام با امنیت مراسم اربعین کربلا نشان می دهد
که دولت عراق و نیروهای امنیتی و شبه نظامیان امنیتی این کشور در حال تقویت
هستند؛ همچنان آن مشکل اساسی که باعث شده دست کم یک سوم عراق اینک در دست
داعش باشد همچنان در جای خود باقی است. به نظر من دولت عراق و هم پیمانان
منطقه ای و تمام کشورهای منطقه باید به سمت یک وضعیت اجماع درخصوص عراق
بروند و ثبات و امنیت در عراق، سوریه و بسیاری از کشورهای دیگر مانند بحرین
و یمن تنها براساس هم پیمانی سنی و شیعی برقرار نخواهد شد بلکه باید به
دنبال یک نوع هم پیمانی فرا مذهبی توام با بازی برد – برد و با نگاهی به
سرنوشت یکسان در منطقه بود و اگر خارج از این مساله باشد ما همچنان شاهد
خواهیم بود که امنیت در مناطق شیعی مناسب باشد اما در مناطق سنی این وضعیت
همچنان بسیار غیر استاندارد و نامناسب باقی خواهند ماند.

* یک سوم خاک عراق همچنان در دست داعش است، برگزاری موفقیت آمیز
این اجتماع برای دولت عراق یک پیروزی بزرگ سیاسی و امنیتی محسوب می شود،
فکر می کنید بازتاب این پیروزی به خصوص برای دولت تازه تأسیس عراق در
مواجهه با داعش و مبارزه آن برای بازپس گیری مناطق اشغال شده چیست؟ تاثیری
دارد یا خیر؟

همانطور که در پاسخ های قبلی اشاره شد؛ برگزاری موفقیت آمیز و توام با
امنیت این مراسم حاکی از یک موفقیت برای دولت حیدر العبادی است هر چند در
این موفقیت همکاری های قابل توجه هم پیمانان منطقه ای هم وجود داشت؛ قطعا
داعش تلاش کرده که امنیت را در این مراسم تحت الشعاع قرار داده و حملات
تروریستی را انجام دهد اما تا این لحظه موفقیت خاصی را به دست نیاورده و
مراسم به خوبی انجام شده است، حال در این نبرد دوگانه میان داعش و دولت
عراق، در آوردگاه کربلا و اربعین پیروزی از آن دولت عراق بوده و این می
تواند زمینه ساز این مساله باشد که با نوعی اتحاد نسبی در جنوب و احتمالا
همکاری های بیشتر با کردها در شمال و الحاق تدریجی قبایل اهل سنت در مرکز
عراق، کم کم عرصه بر داعش تنگ شود کما اینکه داعش طی چند هفته اخیر تقریبا
از وضعیت تهاجمی خارج شده و به وضعیت تدافعی روی آورده و شاهد هستیم که هر
چند بسیار کند، اما به صورت تدریجی نیروهای کرد و ارتش عراق با کمک هم
پیمانان فرا منطقه و منطقه ای در حال تنگ کردن عرصه بر داعش هستند. این
مقطع یک موفقیت و پیروزی برای دولت حیدرالعبادی محسوب خواهد شد.

* نکته دیگر واکنش بازیگران منطقه ای به این اجتماع است. برخی
بدبینانه فکر می کنند که ممکن است این اجتماع رقبای دولت حیدرالعبادی و
شیعیان را وارد واکنش کند، برخی نیز می گویند آنها باید واقع بینانه برخورد
کنند و شیعیان را بخشی از راه حل بحران های منطقه بدانند، به نظر شما
کدامیک از این دو نگاه به واقعیت نزدیک تر است؟

به طور کلی حیدرالعبادی یا هر رهبر سیاسی در منطقه با توجه به چندگانگی
مذهبی و قومی که در منطقه است باید از برجسته شدن عنصر مذهب در مباحث و
مناقشات سیاسی بیش از پیش جلوگیری کند؛ یعنی حضور گسترده مردم در مراسم
اربعین را نباید با رنگ تشیع برجسته کنیم، به هر حال بخشی از جهان اسلام در
کربلا حضور پیدا کردند و باید بیشتر از این منظر نگاه شود، اگر از منظر
نگاه وحدت محورانه مطرح شود، بهتر خواهد بود. هر چه میزان مبحث شیعه و سنی
پر رنگ تر باشد در این میان گروه هایی که از تمایزات و درگیری ها و رقابت
های میان دو مذهب استفاده می کنند، که یکی از اصلی ترین آنها گروه داعش
است، بهره بیشتری خواهند برد. چاره کلیت منطقه خاورمیانه به طور عام و عراق
و سوریه به طور خاص یک نوع بازی برد – برد میان بزرگان منطقه از جمله
ایران، عربستان و ترکیه و کشورهای هم پیمان منطقه ای آنهاست. در چنین
وضعیتی ما نباید خیلی مباحث مذهبی را به سیاست پیوند دهیم و بخواهیم قدرت
را از آن، نتیجه بگیریم. مراسم اربعین مراسم خوبی بود اما اگر تبلیغ این
مراسم در قالب یک سنت از سنت های جهان اسلام و در راستای احترام به امام
حسین(ع) که دارای یک ویژگی فرامذهبی است و احترامی ویژه در بین کلیت جهان
اسلام اعم از شیعه و سنی دارد، نگریسته شود، آن حساسیت هایی که رقبای منطقه
ای عراق و ایران دارند، کمتر خواهد شد. این کمتر شدن حساسیت ها، فضا را
برای مبارزه جدی تر و موثرتر با گروه های تروریستی همچون داعش بیشتر فراهم
خواهد کرد.

منبع : شفقنا