سبک زندگی پس از رمضان
برگیری و با اطمینان خاطر و دلگرمی از این توشه، به صحت و عافیت، مسیر
زندگی را طی کنی؛ اما در این میان کیفیت و چگونگی حفظ این توشه پرسشی است
که در گفت وگو با حجت الاسلام والمسلمین محمود رجبی، عضو جامعه مدرسین
حوزه علمیه قم، پژوهشگر قرآنی و قائم مقام مؤسسه امام خمینی (رحمه الله
علیه) به بررسی آن پرداخته ایم که مشروح آن از نظر می‌گذرد:
در آغاز
بحث بفرمایید در ماه مبارک رمضان چه دستاوردهایی برای انسان حاصل می‌شود
که از این ماه به
ضیافت ا… تعبیر شده و به تصریح روایات درهای رحمت الهی
بر انسانها گشوده
می‌شود؟
– ماه رمضان در واقع یک اردوگاه پرورشی
برای تمرین و آغاز حرکت به سوی کمال نهایی و سعادت حقیقی انسانها یعنی قرب
الهی است، در این اردوگاه انسانها از نو زندگی را آغاز کرده و فطرت پاک
الهی آنها شکوفا می‌شود و با استغفار و توبه، به فطرت پاک و الهی خود
برمی‌گردند. بر اساس تصریح قرآن کسی که از گناه توبه کرده مانند کسی است که
گناهی نداشته است و این یعنی بازگشتن به نقطه آغازین و فطرت پاک و الهیِ
خود.
نه تنها این پدیده و تحول برای انسان رخ می‌دهد، بلکه در سایه
اعمال نیکی که انجام داده و با لطف الهی مدارج کمال را طی کرده است، تمرینِ
توانمندی می‌کند برای ادامه مسیر؛ به عبارت دیگر سه تحول در او رخ می‌دهد
نخست؛ بازگشت به فطرت الهی و آغاز مجدد زندگیِ خدایی، دوم؛ برخورداری از
تحول در رشد و کمال به گونه ای که در این مسیر گامهای بزرگی بر می‌دارد و
سوم؛ یافتن توانمندی پیمودن مسیر تعالی؛ همچون کسی که در اردوی ورزشی تمرین
می‌کند تا برابر هماوردان خویش در میدان مسابقه پیروز شود، در ماه مبارک
رمضان نیز انسان برای غلبه بر هواهای نفسانی، شهوات و خواسته‌های دنیایی
تمرین می‌کند تا پس از ضیافت الهی و در میدان زندگی نیز بتواند با قدرت این
مسیر را ادامه دهد.
برای حفظ این دستاوردها و باقی ماندن در مسیر
تعالی و کمال چه راهی را باید در پیش گرفت و چه رویکردی داشت تا از این
مسیر خارج نشویم؟
– نخستین نکته ارتقا و حفظ معرفتی است که برای
انسان در پرتو طاعات و عبادات این ماه حاصل شده، یعنی انسان از منظری دیگر،
سه نوع تکامل برایش حاصل شده، یکی در بُعد معرفت و شناخت، دیگر در بُعد
کنترل امیال و گرایشهای نفسانی و در نهایت عمل توام با نظم و انضباط و
تنظیم رفتار. اگر انسان بخواهد این موفقیتهای معنوی روحیِ ضیافت الهی را
حفظ کند، باید در این سه بُعد برنامه‌ریزی داشته باشد، یعنی اگر معرفتی را
به لطف الهی و حُسن ظن و عشق نسبت به خدا و اعتقاد به معاد به دست آورده
است، برای حفظ آن پس از ماه مبارک رمضان هم برنامه ریزی داشته باشد و نیز
آن را ارتقا ببخشد؛ به عنوان مثال اگر انسان پس از این ماه انس خود با قرآن
را قطع کند، معرفتی که در سایه این انس به دست آورده را از دست می‌دهد یا
اگر انس و الفتی که با مروجان و علمای دین برایش حاصل شده را کنار بگذارد
دیگر معرفت افزایی نخواهد داشت.
بنابراین، نباید برنامه معنوی ما در
ماه مبارک رمضان پس از آن صفر شود که اگر چنین شد دشمنان معرفت؛ یعنی
شیاطین جن و انس بر آدمی مسلط می‌شوند و این گونه است که پیروی از شهوات،
بی‌برنامگی‌ها و بی‌نظمی‌ها در زندگی انسان رخ نمایانده و در مسیر رشد
معرفتی انسان مانع تراشی می‌کنند. باید توجه داشت، در ماه مبارک رمضان به
دستور الهی خوردنی‌های حلال بر ما حرام می‌شود تا با تهی بودن شکم از غذا،
لطافت روحی برای ما حاصل و معرفت الهی در قلبمان ایجاد شود، پس نباید آنچه
را که تمرین کرده ایم از یاد برده و در دام شهوات نفسانی و جسمانی بیفتیم.
بنابراین،
موانعی که سدِ حصول معرفت است مانند دیدن چیزهایی که نباید ببینیم، یا
شنیدن چیزهایی که نباید بشنویم را باید حذف کرد، زیرا در ماه مبارک اینها
کنترل می‌شود و اگر پس از آن نیز ورودی‌های روح و قلب را کنترل کنیم و نسبت
به تمایلات و کنترل نفسانیات، برنامه‌ریزی داشته باشیم و برای آن تمرین
کنیم، می‌توانیم مسیر آغاز شده در ماه مبارک رمضان را ادامه دهیم. به عنوان
مثال در ماه مبارک رمضان تمرین کرده‌ایم که دروغ نگوییم، عصبانی نشویم،
غیبت نکنیم و… که اگر این قدرت بازدارندگی را تقویت کنیم، دیگر ایام سال
نیز زندگی ما از آنها تأثیر می‌پذیرد.
بدون شک در ماه هایی که بُعد
مذهبی و معنویت در آنها پررنگ تر است، انسان میل بیشتری به خودداری از برخی
اعمال دارد و در مقابل به انجام اعمالی خاص اهتمام می‌ورزد، پس باید با
مدیریت، برنامه‌ریزی و خودکنترلی این اعمال را کنار نگذارد مانند نماز اول
وقت یا اقامه نماز به جماعت که می‌توان آنها را بویژه در ایام تعطیل که
انسان فراغت کاری، تحصیلی و… دارد، دنبال کرد تا در بُعد معرفتی و
تمایلات و هواهای نفسانی و در بُعد رفتاری یک مرتبه خود را رها نکنیم و حال
خوشی را که در رمضان به دست آورده ایم تا رمضان بعدی حفظ کرده و ادامه
دهیم. از این رو، باید سیره زیستن را در رمضان تمرین کنیم و دستکم درصدی از
آنچه را که در ضیافت الهی به دست آورده ایم در زندگی فردی و اجتماعی خود
پیاده و نهادینه سازیم.
با توجه به آنکه هدف روزه‌داری، تقوای الهی معرفی شده، در خصوص حفظ و تقویت این دستاورد خاص نیازمند چه راهبردهایی هستیم؟
–
تقوا یعنی اینکه انسان نگران سعادت ابدی خود باشد و برای حفظ آن سعادت و
طی کردن مسیر آن مصمم شود و از دیگر سو مراقب باشد عوامل درونی و بیرونی به
آن سعادت ابدی آسیبی نرساند که این ممکن نیست جز با نیت الهی برای حفظ
تقوا؛ از این رو، باید نگرانی خود را نسبت به این سعادت و کمال حقیقی تقویت
کنیم و بی تفاوت نباشیم، زیرا این نگرانی به انسان انگیزه می‌دهد، اگر کسی
بیمار باشد اما آن را جدی نگیرد بتدریج بیماری او درمان ناپذیر خواهد شد.
نکته
دوم؛ قدم برداشتن برای خدا و رضای اوست، یعنی در همه کارها نیت الهی داشته
باشیم و برای هوای نفس و موقعیت اجتماعی و منفعت شخصی کاری نکنیم، که اگر
این دو نکته را در کنار رعایت موازین شرعی در نظر داشته باشیم، تقوایی را
که در رمضان به دست آورده ایم به عنوان سرمایه ای عظیم حفظ می‌کنیم.
در
این میان، مهمترین عامل حفظ و ارتقای این تقوا، ارتباط با اهل بیت عصمت و
طهارت علیهم السلام است، یعنی اگر این ارتباط؛ ایجاد، تثبیت و مستحکم شود و
ما برای اهل بیت (ع) کار کنیم تقوای خود را بیمه کرده‌ایم.
با توجه
به اینکه حفظ، تثبیت و تحکیم دستاوردهای رمضان نتایج بسیار خوبی در اصلاح
سبک زندگی فردی و اجتماعی دارد، متأسفانه برخی پس از ماه مبارک به زندگی
عادی و روزمره و کم توجه به مباحث معنوی باز می‌گردند، چرا چنین است؟
–
بدون شک یک معنای این دستاوردها، عین سبک زندگی است و اگر انسان این مسیر
را طی کند و زندگی خود را بر اساس الگوهای دینی سامان بدهد سبک زندگی نیز
تحول مثبت را تجربه می‌کند.
در این میان رسانه‌ها نقشی موثر در
بازدارندگی مردم از غفلت درباره ماه مبارک رمضان و پس از آن دارند، به نظر
می‌رسد رسانه‌ها نسبت به این مسأله غفلت می‌کنند و پس از ماه مبارک به روال
گذشته بازمی‌گردند، در حالی که آنها نقشی موثر در جهت دهی به افکار مردم و
حتی حفظ دستاوردهای رمضانی و تثبیت آن در سبک زندگی دارند. از این رو،
مدیریت توأم با خودارزشیابی رسانه‌ها می‌تواند فاصله معنوی و مذهبی رمضان
تا رمضان بعد را پُر کند و البته این نقشی است که سایر نهادهای فرهنگی و
نیز ائمه جماعات باید به آن توجه داشته باشند، زیرا این حفظ ارمغانِ رمضان
صرفا وظیفه ای فردی نیست، بلکه همت اجتماعی را می‌طلبد.
منبع : قدس آنلاین