اختلاف در خداشناسی از مهمترین مسائل در مطالعه آیین هندو است

محمدمهدی علیمردی با اشاره به کلید واژه هایی که در مورد
خداشناسی در آیین هندو وجود دارد، اظهار داشت: در آیین هندو، واژه های
برهمن، ایشوار، ایشته نوه، بگوان در مورد خداشناسی مطرح می شوند. همچنین
واژه های دیگری مثل برهما، ویشنو، شیوا و شاکتی عمده واژه هایی هستند که در
مباحث خداشناسی در آیین هندو با آنها برخورد می کنیم.

دکترای فلسفه ادیان با اشاره به مفهوم ایشوره، آن را پایین تر
از برهمن دانست و گفت: هر چیزی که در مفاهیم خدایی می بینیم تحت عنوان
ایشوره قرار می گیرد یعنی تجلیات برهمن است. در آیین هندویی خدایان مختلفی
وجود دارد و گاهی اوقات در یک گروه هزاران خدا را مشاهده می کنیم یعنی خدا
به صورت اسما و جسم و بت و یا به صورت عکس یا به شکل سنگ یا باد است.

وی یادآور شد: از دیدگاه متون هندویی خدایان پایین دستی مخلوق
خدای بالا دستی هم هستند. یعنی برهما، ویشنو و شیوا مخلوق خدای مطلق هم
هستند.

علیمردی با بیان اینکه در آیین هندو نسبت به نظام هستی این
نگرش وجود دارد که ما آفریننده، صیانت و انهدام را داریم، ادامه داد:  به
مرور در وداها و بعد در کتاب اپنی شات برای این سه قسمت سه خدا معرفی کردند
و از میان اینها آن چیزی که بیشتر برجسته است در تسلیس اول به نام برهما،
ویشنو و شیوا است که برهما خدای خالق، ویشنو خدای حافظ و شیوا خدای منهدم
کننده هستند.  

وی به نحوه ایجاد خدای مونث در آیین هندو اشاره کرد و بیان
داشت: در قرن ۷۰۰ تا ۹۰۰ میلادی شاخه ای بر هندوئیسم به نام تنتریزم به
معنای فمنیسم تاثیر گذاشت و بطوریکه بحث اینکه خدایان باید دارای همسر
باشند را پیش کشیدند و در نتیجه به جای برهما که خدای آفریننده بود خدای
باروری را گذاشتند که مجموعه خدایان مونثی است که به نوعی همسر خدایان به
شمار می آیند ولی یک اسم معرفی شدند به نام شکدی. لذا الهه شکدی خدای مونثی
است که همسر خدایان به شمار می آید.

وی با بیان اینکه مجموعه خدایان در آیین هندو به سه دسته قرار
می گیرند، عنوان کرد: خدایان آسمانی، خدایان برزخی که بین آسمان و زمین
هستند و خدایان زمینی. خدایان آسمانی مثل وارونا یا ویشنو و خدایان برزخی
مثل ایندرا یعنی خدای باد و خدایان زمینی مثل آگنی یا خدای آتش.

در ادامه برنامه دکتر سیدمحمد روحانی تشتت آراء و اختلاف در
خداشناسی را از مهمترین نکاتی مطرح کرد که در مطالعه خداشناسی آیین هندو
وجود دارد و گفت: در متون هندو به خدایان ریز و درشت نرینه و مادینه و حتی
نیمه انسانی و نیمه حیوانی بر می خوردیدکه وقتی داستان ها و اسطوره هایش را
می خوانید خیلی شبیه خدایان مصر باستان و یونان باستان و روم باستان است
که این خدایان با هم می جنگند یا ازدواج می کنند.

وی ادامه داد: آنچه در خارج نمایان است همین تندیس های مقدسی
است که هندو ها در معابدشان دارند و در ظاهر آن را می پرستند و در نگاه
نخست اگر یک فرد ظاهر یک  هندو را نگاه کند می گوید هندوها افراد بت پرستی
هستند.

پژوهشگر ادیان هندی با یادآوری اینکه خداشناسی هندو مانند
خداشناسی اسلام نیست که از ابتدا تا انتهایش معلوم باشد، بیان داشت:
خداشناسی هندو یک طیفی از رنگ ها و شکل های مختلف است که اقتضای فرهنگ هند
اینگونه است.

وی به تاکید فرقه های آیین هندو بر یگانه پرستی و توحید اشاره
کرد و اظهار داشت: لایه عمیق تری در خداشناسی هندو وجود دارد که هم در
متون مقدس است و هم در باور عوام و هم در باور فرقه ها است و آن تاکید
عجیبی که فرقه های آیین هندو بر یگانه پرستی و توحید دارند. بنابراین سوال
است که ما باید اسطوره ها را باور کنیم و یا ادعای توحیدی بودن. علتش این
است که آیین هندو بر خلاف ادیان ابراهیمی طیف گسترده ای دارد و از طرفی در
آموزه هایش اینطور نیست که فقط و فقط خداشناسی ما این است و ما باقی
خداشناسی ها را به صورت مطلق رد می کنیم.

 روحانی ابراز داشت: خیلی از پژوهشگران و هندشناسان مسلمان که
در این زمینه مطالعه کردند، اذعان دارند که آیین هندو  هرچقدر در ظاهر یک
آیین بسیار شرک آلود و ابتدایی به نظر می آید اما در بن آموزه هایی نزدیک
به آموزه های ادیان توحیدی و الهی دارد.

وی در مقایسه تسلیس در مسیحیت و آیین هندو گفت: در آیین هندو
تاکید زیادی می شود که خدایان ما تجلیات اسما و صفات هستند. بنابراین در
متون، آموزه ها ، باورها  و اعتقادات عوام و خواص این مسئله مشترک است که
هیچ هندویی نمی گوید برهما، ویشنو و شیوا یک شخصیتی برای خودش دارد، اینها
سه موجود هستند.

منبع: مهر