توحید و اخلاقیات، محور وحدت ادیان ابراهیمی است
به گزارش ادیان‌نیوز، حجت‌الاسلام سید محمدعلی ایازی،
استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا درباره وجوه مشترک ادیان توحیدی اظهار کرد:
ادیان یهود، مسیحیت و اسلام در سلسله ادیان ابراهیمی قرار می‌گیرند و هرکدام از آنها
صاحب کتاب و الهیات شخص‌وار دارند و فرد مشخصی به‌عنوان پیامبر و فرستاده خدا از سوی
آمده است، برخلاف آیین‌هایی مانند بودیسم، کنفوسیونیسم و هندوئیسم که الهیات شخص‌وار
ندارند.
وی ادامه داد: اشتراکات فراوانی میان این سه دین
ابراهیمی وجود دارد؛ مثلاً اسلام و مسیحیت در بسیاری از آموزه‌های دینی و اخلاقی با
هم اشتراک دارند. قرآن کریم درباره حضرت عیسی(ع) مطالب زیادی را در توصیف جایگاه و
مقام و عظمت این فرستاده خدا بیان کرده، بیش از ۳۰ بار از ایشان نام برده و با احترام
و ادب در مورد آن حضرت صحبت کرده است.
آیاتی که درباره عیسی مسیح صحبت می‌کند
این پژوهشگر قرآن افزود: سوره آل‌عمران به‌نوعی
به نام حضرت عیسی(ع) و مادر ایشان یعنی آل‌عمران بوده و در سوره مریم نیز سرگذشت حضرت
عیسی(ع) و حضرت مریم(ع) بیان شده است. پس از شخصیت پیامبر اسلام که با ادبیات خاص ضمیری
مخاطب «تو» بیان شده و حضرت موسی، که آن هم داستان دیگری دارد، مهم‌ترین شخصیت نامور
دینی بدون تردید شخصیت مسیح است.
در قرآن ۲۳ بار نام عیسی و با ترکیب و بدون ترکیب،
مسیح ۹ بار، ۳۱ بار نام مادر او مریم و ۱۲ بار از انجیل او با عظمت و تصدیق یاد شده
و همگی به‌منزله پیامبری که مؤید به روح قدس، موجه و مقرب بوده: «وَجیهاً فِی الدُّنْیا
وَ الْآخِرَهِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ»، یاد شده است.
علاوه بر این، قرآن کریم در بیش از ۱۳۷ آیه‌ای که
درباره مسیحیت صحبت می‌کند، اهداف تربیتی جالبی را مطرح می‌سازد؛ که مبنای گفت‌وگو
و سخن با دیگران است. مثلاً آیه ۱۲۵ سوره نحل می‌فرماید: «ادْعُ إِلی سَبیلِ رَبِّکَ
بِالْحِکْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِی أَحْسَنُ…؛
با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت نما و با آنها به روشی که نیکوتر است،
استدلال و مناظره کن…»، یا در آیه ۶۸ سوره آل‌عمران آمده است: «قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ
تَعالَوْا إِلی کَلِمَهٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَکُمْ…؛ بگو ای صاحبان کتاب آسمانی،
بیایید در عمل به سخنی که میان ما و شما یکسان است گرد آییم».
ایازی افزود: همچنین قرآن کریم برای حضرت عیسی(ع)
اوصاف و عناوینی را ثابت می‌کند که هویت خاص شخصیت ایشان را در میان پیامبران نشان
می‌دهد، مانند: پسر مریم (آل عمران (۳): ۴۵ و مریم (۱۹) :۳۴)، بندهٔ خدا، (مریم
(۱۹):۳۰ و نساء (۴) ۱۷۲) پیامبر خدا(مائده (۵) :۷۵ و آل‌عمران (۳) :۴۹)، کلمُه‌الله
(نساء (۴) : ۱۷۱)، روح‌الله (نساء (۴) :۱۷۱) و مخلوق خدا (آل عمران (۳) :۴۷ و۵۹)، و
در مقابل اوصاف و القابی را از آن حضرت نفی و سلب می‌کند که باز در مقایسه با پیامبران
دیگر جالب‌توجه و به دلیل ویژگی حیات و ممات او قابل‌توجه است.
همچنین آیه ۶۸ سوره مائده نیز با به رسمیت شناختن
شریعت آنان می‌فرماید:«قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ لَسْتُمْ عَلی شَی‌ءٍ حَتَّی تُقیمُوا
التَّوْراهَ وَ الْإِنْجیلَ…؛ بگو ای اهل کتاب، شما بر جایگاهی استوار قرار ندارید
تا بتوانید تورات و انجیل و سایر کتاب‌های آسمانی و احکامی را که از جانب پروردگارتان
به سوی شما فرو فرستاده شده است، برپا دارید». منظور قرآن از اهل کتاب، پیروان دین
مسیحیت است.
نکته قابل‌توجه این آیه مسئله نجات و کسب سعادت
است که با این تعبیر آنان را به پایبندی به آن دو کتابی می‌کند که از آن زمان تا امروز
موجود است و تغییر پیدا نکرده است. از سوی دیگر باید این نکته را توجه کرد تمدن اسلامی
که با نزول قرآن آغاز شد و در نهضت ترجمه اوج گرفت در تعامل با فرهنگ‌ها و ملل دیگر
از آن جمله مسیحیت بود.
رابطه اسلام و مسیحیت
وی با اشاره به رابطه میان اسلام و مسیحیت در طول
تاریخ گفت: در دوران آغاز اسلام و در شهر مدینه بیشترین اصطکاک مسلمانان با یهودیان
بود و با مسیحیان مشکل چندانی نداشتند، آن هم در شرایطی که قرآن مباحث کلامی و جدال‌برانگیزی
را در حوزه عقاید، مانند شیوه تولد حضرت عیسی(ع) و مسئله به صلیب کشیدن ایشان بیان
کرده بود.
در واقع اصطکاک میان اسلام و مسیحیت از دوره‌های
بعد و از زمانی شروع شد که دولت‌های مسیحی از گسترش اسلام احساس خطر کردند و جنگ‌های
صلیبی از سوی امپراتوری‌های مسیحی رخ داد. در قرن دوم هجری نیز نهضت ترجمه شکل گرفت
که طی آن آثار و نوشته‌های دنیای مسیحیت در عالم اسلام ترجمه شد و رشدی که ما امروزه
در زمینه علم کلام داریم، مدیون آثار کلامی است که در قرن دوم از مسیحیت وارد دنیای
اسلام شد.
این پژوهشگر قرآن در خصوص تأثیر مسیحیت در دنیای
غرب گفت: امروزه تقریباً اکثر کشورهای اروپایی سکولار هستند، ولی بن‌مایه‌های فکری
و عقیدتی آنها و حتی عقاید کسانی که ماتریالیست و مارکسیست هستند، مسیحیت تشکیل می‌دهد.
علاوه بر این، بخشی از معارف اخلاقی نیز که امروزه در غرب می‌بینیم، ریشه در تعالیم
مسیحیت دارد، یعنی مسیحیت در اروپا بسیار تأثیرگذار بوده است.
وی خاطرنشان کرد: از مسیحیت کاتولیک و ارتدوکس
که یکی بیشتر در غرب اروپا و دیگری در شرق اروپا متداول است، جریانی به نام مسیحیت
پروتستان به وجود آمد که نوعی عقلانیت و تفکر و واقع‌گرائی با آن مخلوط شد و این تفکر
بنیان‌گذار تمدن اخیر و رشد صنعتی است.
ایازی بیان کرد: تعلیمات پیامبران، تفاوت جوهری
و متضاد نداشته و تنها در راه و روش و شیوه رسیدن به مقصود تفاوت داشته‌اند. اما بااین‌همه
راه و روش پیامبران به مناسبت شرایط و مخاطبان و عصر زندگی متفاوت بوده است. آنان گرچه
در مقام انسان‌سازی و تربیت نفوس می‌باشند و طبیبی هستند که به مداوای بیماران روحی
خود می‌پردازند.
قرآن در چند آیه اهل کتاب را دعوت می‌کند تا بر
اساس وجوه مشترک میان خود با یکدیگر گفت‌وگو کرده و در مبانی و اصولی مانند توحید و
اخلاقیات به اشتراک نظر دست پیدا کنند، این تعبیر در سه جا تعبیر به : لا نُفَرِّقُ
بَینَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (بقره: ۸۴، و ۲۸۵آل عمران، ۸۴) آمده
و از سویی همه پیامبران، بشر را به یک امر دعوت می‌کنند چنانکه در آیه ۶۴ آل عمران
آمده است:«قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی کَلِمَهٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَکُمْ
أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ…؛ بگو ای صاحبان کتاب آسمانی، بیایید در عمل به سخنی
که میان ما و شما یکسان است گرد آییم و آن اینکه جز خدای یکتا را نپرستیم»؛ بنابراین
وحدت و تعامل میان ادیان امکان‌پذیر است و امروز در مقابل جریان‌هایی که مادیت محض
هستند، مسیحیت کانونی است که زمینه نگاه و همکاری مشترک فراوانی را با اسلام دارد.
انتهای پیام/م