برگزاری نشست «نقد کتاب درسنامه آیین هندو» در پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی
نشست علمی «نقد کتاب درسنامه آیین هندو» به کوشش اداره کل تدوین متون درسی پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی و با ارائه علی‌محمد پورابراهیم، پژوهشگر گروه علمی ادیان شرق این پژوهشگاه به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، نشست علمی «نقد کتاب درسنامه آیین هندو» با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین غلامرضا مهدوی، مدیر گروه ادیان شرق، به عنوان ناظر علمی، سیدمحمد روحانی، پژوهشگر در حوزه ادیان شرق ناقد علمی، محمدمهدی دشتی، کارشناس مسؤل اداره نیاز سنجی تدوین متون درسی به عنوان ناقد آموزشی در سالن جلسات پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی برگزار شد.
علی‌محمد پورابراهیم در ابتدای این نشست، با بیان اینکه در حوزه ادیان شرق کتاب‌های بسیاری چاپ شده، اظهار کرد: تاکنون درسنامه‌ای که هم همه جوانب آیین هندو را در برگیرد و هم سیر مطالب روان داشته باشد، به رشته تحریر در نیامده است. با این هدف، این اثر پیشنهاد و سطح درسنامه، مقطع کارشناسی تعریف شد و براساس آیین نامه سطح کارشناسی در پانزده درس تنظیم گردید.
وی افزود: با توجه به تدوین کتاب به صورت درسنامه، در ابتدای هر درس به مطالب درس اشاره شده و اهداف آن بیان و سپس متن درس تنظیم گشته است.
علی‌محمد پورابراهیم، با بیان اینکه حوزه ادیان شرق، به ویژه آیین هندو، خیلی گسترده است و همه مطالب در متن منعکس نشده است، ابراز کرد: در این درسنامه فقط کلیات ذکر شده است؛ کتاب در پنج بخش «دیرینه شناسی آیین هندو»، «جهان‌شناسی آیین هندو»، «تکلیف‌شناسی آیین هندو»، «نمادشناسی آیین هندو» و «کارکرد شناسی آیین هندو»، سامان یافت تا مطالب آیین هندو به نحو بهتری استقرا گردد.
سیدمحمد روحانی، ناقد علمی نشست در ادامه ضمن ارائه نقد‌هایی به این درسنامه، تاریخ پیدایش دین و انواع نگاه دین شناسانه را مورد توجه قرار داد و تصریح کرد: بهتر بود در این درسنامه، الهیاتی، که دین را با منشأ خدایی می‌داند، واضح‌تر بیان می‌شد، تا دانش پژوه به خوبی متوجه موضوع گردد.
وی، با بیان اینکه اشاره به جنبش‌های نوپدید، در این کتاب ضرورتی نداشت، یادآور شد: در صورت ضرورت این موضوع باید به عنوان بحث مقدماتی و صرفاً ذکر جنبش‌های نوپدید هندو طرح می‌گردید تا ضرورت مطالعه اثر بهتر جا می‌افتاد.
روحانی بر اهمیت بررسی ویژگی‌های بنیادگرایی هندو اشاره کرد گفت: نیاز بود در این درسنامه بحث خداشناسی و جهان‌شناسی که یک جا آورده شده است، در دو بعد اسطوره و عرفان به صورت تفکیکی بیان می‌شد.
وی ضمن تأکید بر بررسی بحث تثلیث و اوتاره‌ها یا تجسم‌ها، با بیان اینکه در عین نمادشناسی باید تمایز آن با تجلی الهیاتی به خوبی تبیین گردد، اظهار کرد: آیین هندو ناظر به زندگی پس از مرگ، اشاره خیلی زیرپوستی به بهشت و جهنم دارد؛ باید با تمرکز بر آن، وجه جمع بهشت و جهنم با موکشا و تناسخ روشن شود.
ناقد علمی نشست، با اشاره به اینکه جا داشت مباحثی مانند یوگا، نادی و چکره‌ها و ناسنه‌ها واضح‌تر بیان می‌شد، اظهار کرد: متأسفانه، با وجود نویسنده به زبان انگلیسی، از کتاب‌های انگلیسی استفاده کمتری شده و عمدتاً تکیه بر منابع فارسی و گاه منابع دم دستی‌تر شده و این گونه استناد، از وزن علمی کتاب کاسته است.
سپس غلامرضا مهدوی، ناظر علمی کتاب، مزیت‌ها و نقد‌هایی علمی و روشی کتاب را مورد توجه قرار داد و گفت: قالب بندی و روش شناسی ارائه شده در این کتاب، به خواننده فرصت می‌دهد حوزه‌های گوناگون را به تنهایی مورد بررسی قرار داده، ارتباط حوزه‌ها هم راحت‌تر بیان شود.
وی با بیان اینکه هر کتابی باید مخاطب خاص خود را هدف‌گذاری کند، اظهار کرد: این درسنامه در مقدمه یا ابتدای اثر، سطح مخاطب را ذکر نکرده است؛ از سویی، درس‌های کتاب حجیم و طولانی است؛ از این رو، باید با ویرایش دوباره، موارد تکراری و غیرضروری حذف گردد.
محمدمهدی دشتی، ناقد آموزشی کتاب نیز در ادامه این نشست، با بیان اینکه عنوان کتاب با عنوان درس تخصصی که در سرفصل‌های ادیان و مذاهب ارائه شده، کمی فرق دارد، ابراز کرد: عنوان درس تخصصی ادیان (هند، خاوردور و بودا) آمده که سه واحد است.
وی، با اشاره به اینکه فصل‌های درس باید مطابق سرفصل، به سه دین هندو، آیین‌های خاور دور و بودا پرداخته شود، ولی در این کتاب، فقط به آیین هندو پرداخته شده است، تصریح کرد: در سرفصل‌ها به ارتباط ادیان با اسلام اشاره شده و لازم بود یک درس به این مسئله اختصاص می‌یافت، گرچه به آن اشاره شده است.
دشتی، ضمن اشاره به نکات قوت این کتاب، با بیان اینکه در پایان هر درس منابع مطالعاتی ذکر شده است، اظهار کرد: در این کتاب، ضمن تببین اهداف هر درس در ابتدا، ارزشیابی هر درس در پایان آن درس ذکر شده است.
وی بر لزوم رعایت نکات تکنولوژی آموزشی در کتاب‌های درسی تأکید و یادآور شد: در عین برخورداری از پیش گفتار و مقدمه، همه درس‌ها باید عنوان بندی شوند.
دشتی بر اهمیت ذکر خلاصه دروس در پایان هر درس تأکید کرد و گفت: بهتر بود پایان هر درس، فهرستی از کلمات کلیدی آن درس می‌آمد.
وی جایگاه بهره‌گیری از تصاویر را برای تنوع بخشی به کتاب مورد توجه قرار داد و افزود: ذکر اصطلاحات کتاب، نمونه پرسش‌ها آزمون، در پایان کتاب و رعایت تناسب بین صفحات درس‌ها و حجم هر درس، از دیگر نکات مهم به شمار می‌رود.
همچنین حجت‌الاسلام حسن بشارتی‌راد، سرپرست پژوهشکده ادیان و فرق نیز در پایان این نشست، ضمن ارائه نقد‌هایی تصریح کرد: برخی از نقد‌ها و تأملاتی که از جانب ناقدان این نشست ارائه شد، چندان ضرورت ندارد که اعمال شود؛ البته ملاحظات و محدودیت‌هایی وجود دارد که چه مقدار از تأملات دکتر روحانی و دکتر دشتی را می‌توان اعمال کرد که در این باره گروه علمی تشخیص می‌دهد.
وی افزود: لازم است در تدوین کتاب‌های درسی با بخش آموزش و تدوین متون درسی، از ابتدای مراحل و فرایند پژوهش، همفکری کافی صورت گیرد؛ یکی از فواید این جلسات این است که از این به بعد، اگر بناست درسنامه‌ای نوشته شود، سرفصل‌ها محور بوده، کارشناسان اداره کل تدوین متون درسی هفکری داشته باشند.