فناوری مالی اسلامی؛ انقلابی جدید در اقتصاد جهانی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، بخش‌های متعدد اقتصادی از شتاب توسعه فنی در سراسر جهان بهره‌مند شده‌اند و شاید یکی از مهمترین ذینفعان آن، حوزه مالی (پول) باشد، زیرا الگوهای جدیدی برای تکمیل وظایف مشابه مؤسسات سنتی به‌ وجود آمده است؛ اما با استفاده از ابزارهای مختلف که موجب شده معاملات مالی با سهولت از طریق سیستم عامل‌های رسانه‌های اجتماعی انجام شود. بدون شک، بخش فناوری مالی یا fintech (فین تک) یکی از برجسته‌ترین نتایج ترکیب انقلاب فنی با ماجراجویی‌های بخش مالی بوده است؛ از همین رو ابزار پرداخت بدون تماس و برنامه‌های تلفن همراه ظاهر شد که پول‌ها را از طریق مجازی پس‌انداز می‌کنند و اجازه پرداخت و انتقال پول را با سرعتی بی‌سابقه و  از راه دور می‌دهند.

در همین حال، اقتصاد اسلامی هم در حال گسترش بوده و شامل بخش‌ها و محصولات غیرمتعارف دیگری مانند سرگرمی‌ها، مُد و سایر موارد شده است؛ از همین رو اقتصاد اسلامی طبیعتاً از انقلاب جهانی فین‌تک عقب نماند و نقش بسیار امیدوارکننده‌ای را ایفا کرد.

با این حال، برخلاف آنچه معمول و مورد انتظار است، ابتکار عمل در بخش فناوری مالی اسلامی از غرب و نه از شرق آمده است؛ چیزی که نشان دهنده اطمینان به فرصت‌های تضمین شده و شاید نیز اطمینان به کیفیت مفهوم آن است.

بخش مالی اسلامی شاهد فعالیتی شتابان در سطح جهانی است و سازمان اعتبارسنجی آمریکایی «استاندارد اند پورز» انتظار رشد ۲/۲ تریلیون دلاری صنعت را بین ۱۰ تا ۱۲ درصد طی دوره ۲۰۲۱ – ۲۰۲۲ دارد، آن هم به دلیل افزایش انتشار اوراق قرضه اسلامی و بهبود  اقتصادی که در بازارهای عمده مالی اسلامی مشاهده می‌شود.

در همین حال صنعت در سال گذشته با وجود همه‌گیری کرونا اگرچه با سرعت کمتری نسبت به سال ۲۰۱۹ به رشد خود ادامه داد، دارایی‌های جهان اسلامی رشد ۱۰,۶ درصدی را در سال ۲۰۲۰ شاهد بود که البته در سال قبل از آن ۱۷.۳ درصد رشد داشته است.

با توجه به این چشم‌اندازهای امیدوارکننده و اصول بنیادین و با وقوع انقلاب دیجیتالی در جهان، امیدها به عملکرد فین‌تک اسلامی حتی برای غیرمسلمانان منطقی به نظر می‌رسد.

محیط مناسبت و فرصت‌های عظیم

گزارش «Global Islamic Fintech»(فین‌تک جهانی اسلامی) برای سال ۲۰۲۱، صادر شده از سوی شرکت تحقیقاتی «دینار استاندارد» و شرکت دیجیتال‌سازی مالی «Elipses» (الیپس) می‌گوید که ۵۶ درصد از شرکت‌های فن‌آوری مالی اسلامی انتظار دارند از طریق فروش سهام حداقل ۵ میلیون دلاری  به این شرکت، بودجه خود را جمع‌آوری کنند.

این گزارش حجم معاملات در بازار جهانی فناوری مالی اسلامی را در حدود ۴۹ میلیارد دلار (۰,۷ درصد از حجم معاملات مالی جهانی در سال ۲۰۲۰) تخمین زده است، اما انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ به ۱۲۸ میلیارد دلار برسد یعنی حدود ۱۶۱ درصد رشد کند.

این گزارش نرخ رشد سالانه مرکب مورد انتظار را برای تجارت این بخش، ۲۱ درصد تا سال ۲۰۲۵ مشخص کرده است که نرخی بیش‌تر از ۱۵ درصد پیش‌بینی شده برای رشد تجارت شرکت‌های فناوری مالی سنتی در همان دوره است.

این بخش و سایر حوزه‌های تجارت اسلامی قدرت خود را از حضور حدود ۱,۹ میلیارد مسلمان که ۲۰ درصد از کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، کسب کرده‌اند. در جنوب شرقی آسیا جمعیت زیادی مسلمان هستند که منطقه را به کانون نوآوری در امور مالی اسلامی تبدیل کرده است.

در همین حال استارتاپ‌هایی نظیر«Kestrl» در انگلیس برای گسترش نفوذ خود به این مناطق ابراز علاقه کرده‌اند. اندونزی یکی از آنهاست که با داشتن بیش از ۲۳۰ میلیون مسلمان یعنی ۸۷ درصد از جمعیت این کشور بزرگترین جامعه مسلمان جهان را در خود جای داده است.

 بازیگران اصلی
تهیه‌کنندگان گزارش «GIF» که فقط روی کشورهای سازمان همکاری اسلامی متمرکز بود، معتقدند که عربستان سعودی، امارات، ایران، مالزی و اندونزی بازارهای پیشرو در این صنعت هستند؛ اما این گزارش به ۳ چالش اصلی که آنها با آن مواجهند، اشاره کرد که شامل کمبود سرمایه، فرهنگ مصرف‌کننده و جذب پتانسیل‌ها و ظرفیت‌هاست.

گرچه این فشارها با فشارهای شرکت‌های فناوری مالی بی‌شباهت نیست؛ اما رتبه‌بندی نسبتاً پایین این کشورها در شاخص جهانی فین‌تک می‌تواند جذب استعدادها و ظرفیت‌ها را دشوارتر کند.

این گزارش، عربستان سعودی را یکی از بهترین بازارهای فن‌آوری مالی اسلامی حال حاضر و یکی از بازیگران برجسته می‌داند و انتظار می‌رود که این موقعیت را در میان‌مدت حفظ کند، زیرا ارزش بازار آن در حال حاضر ۱۷,۸ میلیارد دلار تخمین زده شده است که می‌تواند فقط در ۴ سال  به ۴۷.۵ دلار برسد.

با این حال، این گزارش می‌گوید که با توجه به معیارهایی مانند رشد و فرکانس، امارات و مالزی در موقعیت بالاتری به عنوان رهبران این صنعت بوده در حالی که عربستان سعودی، ایران، بحرین و اندونزی هنوز بالغ هستند.

برتری کشورهای غربی در فناوری مالی اسلامی

انگلیس هم اکنون بزرگترین بازیگر جهان در فناوری مالی اسلامی است، زیرا ۲۷ شرکت در آن حضور دارد و از همین رو بر اساس اعلام فین‌تک(شبکه جهانی که بخش اسلامی از صنعت تکنولوژی مالی است) از جولای ۲۰۲۰، انگلیس بالاتر از مالزی، اندونزی، امارات و عربستان سعودی است.

این شبکه گفت که تا تاریخ مشخص شده، ۱۴۲ مؤسسه فناوری مالی اسلامی را در سراسر جهان به ثبت رسانده است و پس از انگلیس، مالزی با ۱۹ شرکت راه‌اندازی شده در زمینه فن‌آوری مالی، امارات با ۱۵ شرکت، اندونزی با ۱۳ و عربستان سعودی و ایالات متحده با ۹ شرکت در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

حوزه شرکت‌های راه‌اندازی شده در زمینه تکنولوژی مالی در انگلیس تحرک قابل توجه شرکت‌های سازگار با شریعت اسلامی را شاهد بوده است. جدیدترین این شرکت‌ها شرکت «My Ahmed»، یک پلت‌فرم پول الکترونیکی است که در جولای در ضمن صندوق حمایت از کمیته رفتار مالی انگلیس قرار گرفت.

در همان ماه، پلت‌فرم وام اسلامی همتا به همتا(Qardus) خدمات خود را در انگلستان راه‌اندازی کرد و همچنین پلت‌فرم معاملات طلای (Minted) منطبق با دین اسلام راه‌اندازی شد  که قصد دارد در سال ۲۰۲۱ یک بانک دیجیتال راه‌اندازی کند و Kestrl  یک گزینه بانکی منطبق با شریعت به آنها پیوست.

گروهی از شرکت‌های نوپای انگلستان امیدوارند که به موقع به روند رشد پیش‌بینی شده برسند و مورد تشویق سیاستمداران قرار  گیرند که این کار را راهی برای تقویت موقعیت لندن به عنوان یک مرکز مالی جهانی پس از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا می‌دانند.

این شرکت‌ها معتقدند که از حضورشان در انگلیس از یک مزیت رقابتی در سراسر دنیا برخوردارند و می‌گویند از آنجا که تأمین مالی اسلامی در خاورمیانه بسیار رایج است، بعید است تمام تلاش خود را برای نوآوری در بازار جهانی انجام دهند.

رقابت برای جهانی شدن

بستر سرمایه‌گذاری Wahed Invest مستقر در آمریکا با بیش از ۱۵۰ هزار مشتری در ۱۳۰ کشور جهان و ارزش بیش از ۱۰۰ میلیون دلار در حال تبدیل شدن به اولین شرکت فناوری مالی اسلامی واقعاً جهانی است.

این شرکت قصد دارد از انقلاب انگلیس در این بخش بهره ببرد و در دسامبر گذشته توافق کرد که شرکت نوپای انگلیسی Niyah را که در حال ساخت یک بانک دیجیتال رقیب است، بخرد تا از تلاش آن برای تبدیل شدن به پیشروترین فروشگاه محصولات مالی سازگار با قوانین اسلامی حمایت کند.

برخورداری از اعتبار در بازار جهانی بهترین جایزه برای هر دو علامت تجاری است، زیرا بر اساس گزارش بانک جهانی، تقریباً نیمی از ۱,۷ میلیارد بزرگسال که با بانکها در جهان تعامل ندارند، مسلمان هستند و بر اساس اعلام صندوق بین‌المللی پول، ۴ کشور از ۱۰ اقتصاد برتر در حال رشد در جهان کشورهای با اکثریت مسلمان هستند.