رشد تأمین مالی اسلامی ضامن صلح بین مسلمانان است
پروفسور محمد شهید ابراهیم گفت: منابع مالی اسلامی در صورتی می‌توانند به پیشرفت جهان اسلام کمک کنند که اجتهاد فقها به‌روز و مطابق با اهداف شریعت باشد. این اهداف شریعت اسلامی همچنین می‌تواند امت اسلام را از دیدگاه‌های تنگ‌نظرانه فرقه‌ای رهایی بخشیده، به تحقق صلح و رشد اقتصادی جهان اسلام منجر شود.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حوزه تأمین مالی اسلامی یکی از بخش‌های اقتصادی است که در سال‌های اخیر و با توجه به رشد جمعیت مسلمانان در غرب، مورد توجه نظام‌های اقتصادی در این کشورها قرار گرفته است. برخلاف تصور، مسلمانان تنها مشتریان خدمات بانک‌ها و مؤسسات تأمین مالی که براساس شریعت اسلامی فعالیت می‌کنند نیستند، بلکه برخی از غیرمسلمانان هم به دلایلی مانند اخلاقی بودن سرمایه‌گذاری اسلامی (عدم سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی مانند قمار، مشروبات الکلی و ممنوعیت ربا) به استفاده از خدمات تأمین مالی اسلامی روی خوش نشان می‌دهند.
با وجود اینکه مؤسسات و بانک‌های اسلامی به طور کلی عملکرد موفقی داشته‌اند اما مشکلاتی هم بر سر راه فعالیت‌های این شرکت‌ها و مؤسسات مالی وجود دارد. مسائلی مانند عدم آشنایی کافی مردم با خدمات تأمین مالی اسلامی به خصوص در کشورهای غربی و پیچیدگی قوانین آن نسبت به بانکداری سنتی باعث شده که رشد این نظام مالی در جهان با مشکلاتی مواجه شود.
پروفسور محمد شهید ابراهیم (Muhammed-Shahid Ebrahim) صاحب دکترای مدیریت بازرگانی از دانشگاه ایلینوی جنوبی، مدیریت ارشد کسب و کار از دانشگاه ویسکانسین است و در حال حاضر به عنوان استاد حوزه تأمین مالی در دانشگاه دورهام انگلیس(University of Durham) فعالیت می‌کند.
قبل از پیوستن به دورهام، ابراهیم به عنوان استاد بانکداری و امور مالی اسلامی در مدرسه بازرگانی بانگور مشغول به کار بود و پیش از آن هم به عنوان تحلیلگر و برنامه‌ریز مالی در بانک مرکزی کویت و IDS-American Express نقش داشته است. ابراهیم به عنوان پژوهشگر در مرکز مطالعات اسلامی آکسفورد و برنامه تأمین مالی اسلامی دانشگاه هاروارد هم فعالیت دارد. وی مقالات متعددی در نشریات معتبر بین‌المللی مانند ژورنال بانکداری و تأمین مالی (Journal of Banking and Finance) نیز منتشر کرده است. او در مورد وضعیت و جایگاه کنونی حوزه تأمین مالی اسلامی در جهان صحبت کرد.
محمد شهید ابراهیم، استاد اقتصاد دانشگاه دورهام در پاسخ به سؤالی در مورد علت استقبال از خدمات تأمین مالی اسلامی در کشورهای اروپایی و آمریکا(که غیرمسلمانان در اقلیت هستند) با اشاره به قوانین خاص تأمین مالی اسلامی گفت: منابع مالی اسلامی به دلیل شفافیت (فقدان غرار: نبود عدم اطمینان در یک قرارداد مالی) و حمایت از حقوق مالکیت در غرب در حال رشد است و از طرف دیگر مهاجران مسلمان در این کشورها کاملاً مذهبی هستند.
ابراهیم تصریح کرد: مشکل دیگری که در رابطه با تأمین مالی در جهان اسلام وجود دارد عدم حمایت از حقوق مالکیت برخلاف تأکید قرآن و سنت بر حق مالکیت است.
استاد دانشگاه دورهام در مورد دلیل استقبال غیرمسلمانان از خدمات تأمین مالی اسلامی گفت: افرادی که از خدمات تأمین مالی اسلامی استقبال می‌کنند، کسانی هستند که از وجود ربا در بخش خرده‌فروشی دلسرد شده‌اند. برای همین در بازارهای سرمایه غربی می‌توان با سرمایه‌گذاری در «سهام حلال» از ربا دور شد.
وی بزرگترین ویژگی مثبت تأمین مالی اسلامی را کاهش فقر توصیف کرد و گفت: دیدگاه شخصی من این است که منابع مالی اسلامی باید برای کاهش فقر در جهان اسلام تقویت شود. این مهمترین ویژگی تأمین مالی اسلامی است. با این حال، اجتهاد علمای بزرگوار ما به حدی نرسیده است که در این زمینه و با هدف رسیدن فقرای مسلمان به کرامت شایسته خود کمک کنند.
ابراهیم در پاسخ به سؤالی در مورد تبدیل شدن اندونزی و مالزی به کشورهای اصلی در حوزه تأمین مالی اسلامی با رد کردن این موضوع گفت: انعطاف‌پذیری نظام مالی موجود در سیستم مالی اسلامی مالزی و اندونزی کاملاً متفاوت است. در مالزی انعطاف‌پذیری بیشتر است زیرا علما نقش بسیاری در به کار بردن «حیل»(ترفند شرعی) دارند و این امر مغایر با اهداف شریعت (قوانین اسلامی) است.
وی ادامه داد: اندونزی محافظه‌کارتر از مالزی است و علما اجازه استفاده از این ترفند‌ها را برای نقض قوانین شرعی ربا و غرار تأیید نمی‌کنند.
ابراهیم در مورد وضعیت نظام تأمین مالی اسلامی در بریتانیا گفت: تنها بانک اسلامی ما در بریتانیا بانک الریان است. این بانک در مالکیت قطر است. وام مسکنی که آنها ارائه می‌دهند مشارکت رو به کاهش (Decreasing Musharakah) نامیده می‌شود. با این حال، ارائه این تسهیلات در عمل دشوار است. موردی که توسط الریان ارائه می‌شود، خطر افت قیمت خانه را با خریدار شریک نمی‌شود و به همین دلیل در حلال بودن آن شک دارم.
وی تأکید کرد: دیدگاه شخصی من این است که اجتهاد علمای محترم ما به‌روز نیست و نیاز به تجدید نظر دارد.
وی بزرگترین چالش‌های پیش روی سیستم تأمین مالی اسلامی در سال‌های اخیر را به‌روز نبودن مفتیان و فقها دانست و گفت: من علاقه زیادی به امور مالی اسلامی دارم اما هنوز به جایگاه مناسبی در این حوزه نرسیده‌ایم زیرا اجتهاد علمای بزرگوار ما به‌روز نشده و برخلاف اهداف شریعت است.
ابراهیم با انتقاد از اقدامات بانک توسعه اسلامی گفت: علاقه‌ای به بانک توسعه اسلامی(Islamic Development Bank) ندارم زیرا محققان آ‌ن‌جا بسیار ضعیف هستند. همچنین شک دارم که آیا سعودی‌هایی که بیشترین سهم را در این بانک در اختیار دارند به کارشناسان حوزه تحقیقات خود اجازه خواهند داد تا سیستمی متفاوت با سیستم ربوی غالب طراحی کنند یا نه؟
استاد دانشگاه دورهام در پایان در مورد آینده تأمین مالی اسلامی در جهان تصریح کرد: منابع مالی اسلامی در صورتی می‌توانند به پیشرفت جهان اسلام کمک کنند که اجتهاد به‌روز شود و مطابق با اهداف شریعت باشد. این اهداف شریعت اسلامی همچنین می‌تواند امت مسلمان را از دیدگاه‌های تنگ‌نظرانه فرقه‌ای رهایی بخشیده، به تحقق صلح و رشد اقتصادی جهان اسلام منجر شود.