رقص آیینی و توسعه گردشگری؛ فرهنگ زنده را کنار مردم محلی تجربه کنید

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، مهرنوش بسته‌نگار، استادیار پژوهشکده توسعه تکنولوژی، در ششمین نشست مدرسه تابستانه دین و گردشگری، از ضرورت توجه به میراث معنوی ایرانیان در توسعه گردشگری سخن گفت و به موضوعات «گردشگری و رواداری» و «رقص آیینی و توسعه گردشگری ایران» پرداخت.

بسته‌نگار اظهار کرد: سنت‌ها می‌توانند هزاران سال زندگی کنند و خودشان را توسعه دهند. سنت یا قرارداد باور یا رفتاری است که در یک گروه یا جامعه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. برخی از عواملی که سبب از بین رفتن سنت‌ها می‌شوند: صنعتی‌سازی، جهانی‌سازی و به حاشیه‌ رفتن گروه‌های فرهنگی خاص است. اما امروزه در بسیاری از کشورهای جهان حفظ سنت‌ها ارزش تلقی می‌گردد. شناخت ادیان، عرفان‌ها، آیین‌ها، باورداشت‌های ملل گوناگون از ضروری‌ترین جستارهای مورد نیاز پژوهشگران گردشگری است.

وی ضمن تمایز قائل شدن بین اسطوره با خرافات تأکید کرد: آیین‌ها دو گونه‌اند: آیین‌های مبتنی بر اسطوره و آیین‌های مبتنی بر تاریخ که بصورت دوره ای یا اقتضایی در جوامع اجرا می شوند. مراسم دعای باران نمونه‌ای از آیین‌های اقتضایی است. بسیاری از آیین‌ها در دوران گذار آدمی مانند ولادت، بلوغ، ازدواج یا مرگ اجرا می شوند و در واقع کارکردشان این است که زندگی عادی را به آسمان و ورای ماده پیوند بزنند. آیین‌ها نظام های نمادینی هستند که بسان چسب اجتماعی موجب پیوند و همبستگی افراد جامعه می‌شوند. آیین ها موجب مانّا شدن لحظه‌ها می‌شوند و بدان قداست می‌بخشند. آیین‌ها و مناسک می‌کوشند تا از مرز این دنیایی بگذرند و به ماورای زمان، به ابدیت راه یابد. وجهه اجتماعی دین هم به نوعی همان هویت بخشی و جامعه‌پذیری و ایجاد نظام ارزش در جامعه است.

استادیار پژوهشکده توسعه تکنولوژی افزود:‌ رقص‌های آیینی جزء جدانشدنی در بسیاری از مراسم آیینی است. رقص موجب غنای درونی، توسعه فردی و اجتماعی می‌شود. رقص آیینی-محلی برخاسته از فرهنگ و فولکلور هر جامعه‌ای است. توسعه سرمایه نمادین رقص آیینی اولین ثمره شیرینش توسعه گردشگری است. تا چهار دهه گذشته رقص های محلی در ایلات و عشایر و بسیاری از مناطق روستایی کشور بسیار گسترده بوده است. مطالبه اجتماعی اگر در اجتماع ما برای باز رونق این آیین نمادین بالا برود، حتماً پاسخ‌گویی و نتیجه بخشی در این زمینه بیش‌تر می‌شود.

بسته‌نگار تصریح کرد: آن‌چه از رقص آیینی-محلی دریافت می‌شود، نوعی معنا بخشی به زندگی است. برای نمونه می توان رقص‌های مردمی استان کردستان را مطالعه کرد که بازنمود فرهنگ و هویت جامعه کرد است. رقص‌های آیینی دارای مضامین متنوعی چون آیینی و دینی، شادی و تغزل، حماسی و رزم، کار، تقلید و نمایش و سوگ است. رقص یاللی هم از کهن‌ترین و رایج‌ترین رقص‌های قومی آذربایجان است که به اشکال بسیار متنوعی اجرا می‌شود.

بسته‌نگار در جمع‌بندی موضوع نخست خود یعنی مراسم آیینی گفت: رقص‌های سنتی ارتباط عمیقی با بافت فرهنگی و مذهبی جامعه خود دارند و در بستر فرهنگی خود معنا و فهم می‌شوند.

شعار گردشگری خلاق این است: «موزه‌ها را رها کنید و به میدان ها بیایید». این جمله روی دیگر این سخن است که جوامع محلی به عرضه خلاقانه فرهنگ زنده خود روی آورند. در واقع توریسم خلاقانه یکی از محبوب‌ترین گونه‌های گردشگری‌ در جهان امروزی است و تأکید عمده آن بر کسب تجربه‌های جدید، تعامل بیش‌تر با جامعه محلی و یادگیری یک مهارت در طول سفر است.

گردشگری خلاقانه مردم‌محور است و در شرایطی رقم می‌‌خورد که گردشگر به جای منفک شدن از مردم، تمام طول سفرش با آن‌ها تماس بی‌واسطه دارد. این‌که امروزه در از گردشگری انبوه(Mass (Tourism به گونه گردشگری خلاق(Creative Tourism)رسیدیم، نشان از تغییر ذائقه گردشگران دارد. در واقع انسان فرهیخته دنیای امروز که از سطح رفع نیازهای اولیه‌ فراتر آمده، تمایل دارد تا مطابق هرم نیاز مازلو در نوک هرم به خودشکوفایی، خودآگاهی و معنابخشی به زندگی خود بپردازد و تجربه‌های خلاق منحصر به فردی در پارادایم نوین گردشگری برای خود بیافریند.

گفتنی است، دکتر مهرنوش بسته‌نگار، استادیار پژوهشکده توسعه تکنولوژی است. بسته‌نگار فارغ‌التحصیل مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی‌شریف و دارای دکتری مدیریت گردشگری از دانشگاه علم و فرهنگ است. از او مقالات گوناگونی در زمینه گردشگری منتشر شده است که می‌توان به مواردی چون: رواداری؛ راهبردی معنوی یا معنویتی راهبردی در توسعه گردشگری خلاق، طراحی مدل مفهومی گردشگری خلاق، نماد رنگ در برند گردشگری خلاق شهرهای ایران اشاره کرد.