تبلیغ جریانهای انحرافی مهدویت در مراسم اربعین
نشست «روش شناسی تبلیغ جریانهای انحرافی مهدویت در مراسم اربعین» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شهبازیان، استاد و پژوهشگر مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم، از سوی پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل و اندیشکده اربعین پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. در ادامه متن سخنان وی را می‌خوانید:
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، یکی از اقداماتی که باید در مراسم اربعین صورت گیرد، اعلان و تبیین مهدویت است. دعوت اولیه، سبکی است که رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) نیز از آن استفاده کردند. رسول خدا در دعوت اولیه فرمود: «قولوا لا اله الله تفلحوا» در قرآن کریم نیز آمده است: «بِالْبَیِّنَاتِ وَالزُّبُرِ ۗ وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ؛ ما هر رسولی را با معجزات و کتب و آیات وحی فرستادیم و بر تو این ذکر (یعنی قرآن) را نازل کردیم تا برای مردم آنچه را که به آنان فرستاده شده بیان کنی و برای آنکه عقل و فکرت کار بندند» (نحل، ۴۴). لذا در مراسم اربعین باید چیستی، ماهیت، ویژگی و حدود و ثغور مهدویت را مشخص کنیم. کار دیگری که در زمینه فرهنگی باید انجام دهیم تثبیت حرکت است، ما می‌توانیم از طریق ساخت یک فیلم یا سریال یک تبیین لحظه‌ای انجام دهیم اما تثبیت از طریق استمرار ایجاد می‌شود.
استمرار فعالیت‌های فرهنگی در اربعین
در ظرفیت بزرگی مانند مراسم اربعین می‌توانیم نقشه راه القای مسائل فرهنگی را ترسیم و افراد را تهییج کنیم که یک عملکرد دینی را به خوبی انجام دهند، اما بعد از مدتی ممکن است به دلیل نبود استمرار از سوی مبلغ دینی، شاهد سرد شدن و فروکش کردن احساسات اولیه افراد باشیم و جرقه اولیه از بین برود، چراکه همانند آتشی است که دیگر اکسیژن به آن نرسیده است و نتوانسته‌ایم آن را شعله‌ور کنیم.
باید در فضای مهدویت تبیین صورت گیرد، چراکه همیشه نمی‌توانیم در تاریخ گذشته و بیان مصیبت‌های اهل بیت(ع) سیر کنیم. در مراسم اربعین اولین گام این است که به وظایف خود در برابر ولیِ خدایِ موجود عمل کنیم. اگر امام حسین(ع) مسلم بن عقیل را اعزام کردند تا برای امام زمان خود یارگیری کند، این کارش باید الگویی برای ما باشد که چگونه برای وجود مبارک حضرت مهدی(عج) یارگیری کنیم. این کار کمتر در راهپیمایی اربعین، موکب‌ها و هیئات انجام می‌شود. در سفر اربعین باید بتوانیم در دل افرادی از کشورهای مختلف انگیزه ایجاد کنیم که به وظایف خود در مورد حضرت مهدی(عج) عمل کنند و گامی در راستای یاری‌گری ولی خدا بردارند. در این صورت حرکت ما تفاوتی اساسی خواهد داشت. اگر نماز را بدون نیت بخوانیم در ظاهر به رکوع و سجود رفته‌ایم اما در شرع مقدس گفته می‌شود که نماز بدون نیت کارایی ندارد. اگر بخواهیم در اربعین خودمان را محدود به عزاداریِ صِرف کنیم، کارآمدی‌ای که مد نظر دین بوده است محقق نمی‌شود.
ما اعتقاد داریم که تثبیت دین به وسیله واقعه عاشورا صورت گرفته است، پیامبر اسلام(ص) فرمود که من از حسین(ع) هستم و حسین از من است. یکی از تحلیل‌ها درباره این جمله این است که اسلام از سوی پیغمبر(ص) به وجود آمد، اما بقا و تثبیت آن در جامعه به وسیله امام حسین(ع) انجام شد و ما وظیفه داریم که آن را با حمایت از ولیِ حاضر ادامه دهیم.
ظرفیت‌های مهدویت در اربعین
موضوع دیگر، اعلان و ابراز مسائل مهدویت در اربعین است. گاه در بین مردم به صورت عرفی این موضوع وجود دارد که می‌گویند توفیقی بوده که دعای ندبه خوانده‌ام یا به مسجد جمکران رفته‌ام. در واقع آن شخص در روز جمعه دعای ندبه را خوانده اما مهدویت در زندگی وی جریان ندارد، در حالی که استمرار جریان مهدویت در زندگی ما موضوعی اساسی است که همواره باید مد نظر قرار دهیم. در آیه پایانی سوره آل عمران به ما دستور داده شده که از دین مرزبانی کنیم، چراکه یک مرزبان به صورت لحظه به لحظه مشغول شناسایی و مرزبانی است. خدای متعال در این آیه فرموده: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى کسانى که ایمان آوردهاید صبر کنید و ایستادگى ورزید و مرزها را نگهبانى کنید و از خدا پروا نمایید امید است که رستگار شوید.»
در سوره حمد نیز آمده: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ؛ تو ما را به راه راست هدایت فرما.» این نشان می‌دهد که باید لحظه به لحظه از خدا بخواهیم تا ما را در مسیر مستقیم قرار دهد. در اربعین نیز باید در هر لحظه این القا به وسیله ما صورت گیرد که ولی عصر(عج) ناظر بر اعمال ماست. متأسفانه گاهی دینداری ما به شکل واقعی صحیح نیست. امام عصر نیز از این مطلب نالیده و فرموده است که برخی می‌خواهند خود را به من نزدیک کنند اما در دوران غیبت جاهلان شیعه من را آزار می‌دهند.
اربعین ظرفیتی بزرگ برای معرفی امام عصر است. در زیارت اربعین می‌خوانیم خدایا امام حسین(ع) جان خود را تقدیم کرد و خانواده‌اش را به اسارت بردند تا مردم از گمراهی و جهالتی که برای امت اسلام وجود دارد رهایی پیدا کنند، اما برخی از کسانی‌که قائل به امامت مهدی(عج) بودند به گمراهی رفتند. دینداری در دوران غیبت سخت است و جهل حاکم بر امت مانع ارتباط با مهدویت است. لذا در مراسم اربعین باید مباحث عالمانه مهدویت را بیان کنیم.
برخی موکب‌ها می‌خواهند تبلیغاتی برای مهدویت انجام دهند، اما متاسفانه مفاهیمی آسیب‌زا را منتقل می‌کنند؛ مثلا می‌گویند ظهور نزدیک است یا روایت‌هایی را ارائه می‌دهند که ارتباطی با امام زمان یا انقلاب اسلامی و رهبر انقلاب ندارد و در نتیجه احساس کاذبی را در میان مردم ایجاد می‌کنند که منطبق با منابع روایی نیست. این یک آسیب جدی برای اربعین و مهدویت است. ده‌ها جریان انحرافی وجود دارند که خود را به امام زمان منتسب می‌کنند، لذا دعوت ما باید عالمانه و منطبق با دیدگاه بزرگان دین باشد.
آگاهی‌بخشی از وضع موجود
نکته دیگر در اربعین آگاهی‌بخشی از وضع موجود است. رسانه‌ها و موکب‌ها باید جریانات انحرافی را معرفی کنند و به افشاگری آسیب‌های اربعین دست بزنند. فرقه‌هایی همانند محمود صرخی، احمد اسماعیل بصری، غفار عباسی و … جریان‌هایی انحرافی مرتبط با مهدویت هستند که گاه سعی می‌کنند موکب‌هایی را در مسیر راهپیمایی اربعین دایر و اقدام به تبلیغ اندیشه‌های خود کنند. مواردی وجود داشته است که افرادی در موکب فلان جریان انحرافی حضور یافته و به فرد یا فرقه‌ای گرایش پیدا کرده‌اند که به دروغ خودش را یمانی یا مرتبط با امام زمان معرفی کرده است.
مورد دیگری که متولیان فرهنگی باید مد نظر قرار دهند، استمرار در آگاهی‌بخشی است. باید هر کدام از مراکز فرهنگی در کشور با افراد علاقه‌مند به این حوزه ارتباط داشته باشند. البته می‌توان برخی نرم‌افزارها را تولید کرد تا افرادی که وارد موکب‌ها می‌شوند از آنها بهره‌مند شوند و خوراک فکری لازم را در اختیار آنها قرار دهیم و می‌توانیم ظرفیت‌ها را نیز شناسایی کنیم. لذا متولیان فرهنگی نباید به اربعین به عنوان صرفاً راهپیمایی برای عزاداری امام حسین(ع) نگاه کنند، بلکه لازم است ظرفیت‌های جوانان در حوزه‌‌های فرهنگی، اقتصادی سیاسی و … را شناسایی و استفاده کنند. باید شبکه‌سازی کنیم تا هرکدام از این افراد برای سال آینده افرادی را از فامیل و همسایه با خود همراه کنند و با اربعین پیوند دهند.
مورد دیگر ایجادِ امید در امکان ظهور است. اربعین می‌تواند این امید را ایجاد کند، ما معتقدیم که شیعه با امید زنده است. در قرآن کریم آمده است: «وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ؛ و ما اراده داشتیم که بر آن طایفه ضعیف و ذلیل کرده شده در آن سرزمین منّت گذارده و آنها را پیشوایان (خلق) قرار دهیم و وارث (ملک و جاه فرعونیان) گردانیم»(قصص، ۵). خداوند به ما بشارت داده که تلاش کنید تا به این آینده روشن برسید. وقتی از تشیع سخن می‌گویم منظور ما اسلام ناب است که همه مردم را به سوی فطرت، الهیات، خداپرستی، خوبی و سعادت سوق می‌دهد و اربعین باعث شده است که شبکه‌ها و رسانه‌های مختلف در مورد اسلام، امام حسین(ع)، حضرت مهدی(عج) و مفاهیم تشیع فکر کنند.
همچنین مورد دیگر ایجادِ احساسِ امکانِ شکل‌دهی به تمدن نوین اسلامی است. رهبر انقلاب نیز بر این موضوع تأکید کرده‌اند. حرکت و پویایی ما در مراسم اربعین می‌تواند به مدلی از اسلام ناب و حقیقی تبدیل شود تا عقلانیت دینی را با احساسات حقیقی تلفیق کنیم و برادری اقوام مسلمان را برای جهانیان به نمایش بگذاریم. اینها ظرفیت‌های اربعین و آموزه‌های مهدویت است که یک جامعه منتظرِ امیدوار، پویا و مبتنی بر عقلانیت را ایجاد کنیم تا بتوانیم برای حکومتِ حضرت ولی عصر(عج) زمینه‌سازی کنیم. ان‌شاء‌الله متولیان فرهنگی و مراکزی که موظف به اطلاع‌رسانی در زمینه اربعین هستند به خوبی به وظایف خود عمل کنند.
