«الهیات عملی» متفاوت است از «الهیات عمل‌گرا»

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، الهیات عملی، اندیشیدن در باره عمل فردی و اجتماعی انسان به روش الهیاتی است. این نوع از الهیات که مسایل الهیاتی خود را از “خیابان” برمی­گزیند، در گام نخست به تحلیل و تفسیر الهیاتی از واقعیات اجتماعی و فرهنگی پرداخته، و سپس با نگرش انتقادی به آسیب­های ایمانی و دینی فرهنگ موجود، به طرح پیشنهاداتی برخاسته از منابع الهیاتی، برای گشودن راه زندگی ایمانی برای مومنان (حل معضل اندیشه دینی و زندگی دینی)، و همین­طور حل معضلات زندگیِ انسانِ غیر مومن تلاش می­کند.

در تبیین ماهیت الهیات عملی و خاستگاه حوزوی آن در مسیحیت، باید به تفاوت بین «الهیات عملی» (practical theology) و «الهیات عمل‌گرا» (pragmatic theology) توجه کرد. هرچند الهیات عملی با تحفظ بر ماهیت الهیاتی بودن آن به تبیین رابطه میان عمل و نظر از یک سو، و نظر و الهیات از سوی دیگر بستگی دارد، ولی این الهیات وابسته به مبنای مارکسیستی و یا پراگماتیستیِ تحویل نظر بر عمل نیست. یعنی اگر الهی‌دانی امروزه بر عمل تأکید می­کند نه به معنای اولویت عمل اجتماعی و طرد معرفت نظری است و نه به معنای ارائه تعریف پراگماتیستی از معرفت (معرفت نه به مثابه صِرفِ بازنمود شیء بلکه تصاحب وجود آن شیء) است، بلکه در نگرش الهیات عملی آنچه مورد تأکید می­باشد قلمرو گستردۀ دین در زندگی و ظرفیت­های متون دینی برای مواجهه با مسایل عملی و اجتماعی در متن جامعه از یک سو، و شأن تحول­آفرین الهیات (الهیات نه فقط تفسیر می­کند بلکه تغییر می­دهد) از دیگر سو است.

الهیات پراگماتیستی با الهیات عملی در این نکته نیز متفاوت است که الهیات پراگماتیستی یا عمل­گرا در تلاش است که الهیات را به حوزه عمل نزدیک کرده و آموزه­های الهیاتی را کاربردی سازد. در حالی که الهیات عملی در صدد مواجهه با مسائل و معضلات اجتماعی با رویکرد الهیاتی است و این متفاوت است از کاربرد آموزه­های الهیاتی در مرحله عمل. همین­طور به نظر می‌رسد الهیات عمل­گرا حاصل توسعۀ سکولاریسم در حوزه الهیات است، در حالی که الهیات عملی (الهیات پرکتیکال) حاصل توسعه الهیات به حوزه زندگی بوده و در برابر دکترین سکولاریسم و پروسۀ سکولاریزاسیون قرار می­گیرد. خاستگاه حوزویِ الهیات عملی (مثلا در حوزه الهیاتی پرینستون Princeton Theological Seminary) و خاستگاه دانشگاهی الهیات پراگماتیستی شاهد بر همین مدعا است. البته الهیات پرکتیکال (عملی) و الهیات پراگماتیستی در اصل اینکه به مسایل فرهنگی و اجتماعی می­پردازند مشترک هستند، لیکن خاستگاه آنها و روش انجام مطالعاتشان و همین­طور نتیجۀ الهیاتی هر یک کاملا متفاوت از هم هستند.