کریسمس در جهان عرب

به گزارش ادیان نیوز، در منطقه خاورمیانه است که می توان کهن ترین آثار مسیحیت با همه آداب و
سنن و سروده هایش را مشاهده کرد، همان آداب و آیین هایی که از قرن دوم
میلادی در سراسر این منطقه گسترش پیدا کرد. در تمام این کشورها از قرن ها
پیش جامعه ای مسیحی در دل جوامع اسلامی حضور دارد. این مسیحیان در واقع
بازماندگان همان مسیحیان اولیه ای به شمار می آیند که کلیساهای خود را
دارند و تقریبا همه این کلیساها به نام حواریون مسیح مزین است. بسیاری از
جوامع مسیحی خاورمیانه از اول مسیحی بوده اند و بر خلاف اروپا از طریق
مبلغان و میسیونرهای مذهبی به کلیساها نپیوسته اند.

امروزه نزدیک به ۱۸ میلیون از پیروان مسیحیت در سراسر به اصطلاح فضای
عربی پراکنده هستند. کلیساهای آنان نیز غالبا در مصر، لبنان، سوریه، فلسطین
و عراق است. در این منطقه هنوز هم جوامع به اصطلاح مسیحیان اولیه حضور
دارند و مراسم مذهبی در برخی از عبادتگاه های آنان حتی تا به امروز نیز به
زبان کهن آرامی که از آن به عنوان زبان عیسی مسیح یاد شده است، عبادت می
شود.

البته غالب این عبادت ها و سروده ها در طی زمان به اصطلاح عربیزه شده
است. و به این ترتیب بود که در منطقه خاورمیانه فرهنگی مسیحی و عرب زبان
شکل گرفت که کلیساهای مختلف آن همچنان مستقل از کلیساهای کنستانتینوپولوس
(استانبول امروزی) و رم محسوب می شوند. آن شوالیه های معروف نیز همان فرهنگ
کهن این منطقه را داشتند. مسیحیان جهان عرب در واقع به دو زبان تکلم می
کنند یعنی به زبان عربی و به یکی از زبان های کهن مناطق مختلف از قبیل زبان
قبطی، کلدانی، سوری، آرامی و یونانی که زبان فرهنگی بسیار کهن سواحل شامات
محسوب می شود.

آن به اصطلاح درخت کلیسای مسیحی در طول زمان و در منطقه خاورمیانه شبیه
به یک درخت زیتون رشد کرد. این درخت شاخه های نیرومندی دارد که در واقع
همان پنج کلیسای کهن شرق است یعنی کلیسای بیزانس، کلیسای شرق سوریه، کلیسای
ارمنی و کلیسای قبطی. بعدها بر روی هر یک از این شاخه ها، شاخه های نورس
زیادی رویید و هر کدام از آنها تاریخ کهن و سازمان و حتی گاه قوانین قضایی
خود را دارد.

برای شناخت بیشتر مسیحیان جهان عرب و خاورمیانه باید گفت که فرهنگ های
آنان تلفیقی از فرهنگ های عربی و غربی است. این مسیحیان هر دو فرهنگ را
پذیرفته و رفته رفته از یک گروه مذهبی به گروهی اجتماعی و فرهنگی بدل شدند،
گروهی که بسیار پیشرو و پویا نشان می داد. مسیحیان جهان عرب در طی قرن ها
نقشی بسیار فعال در تحولات فرهنگی این کشورها ایفا کردند و از جمله گروه
هایی به شمار می آیند که تا اندازه زیادی در پیدایش و تحول تئاتر، سینما،
موسیقی، کتاب و هنرهای تجسمی در جهان عرب مشارکتی فعال از خود نشان دادند.
دلیل این امر نیز واکنش مثبت مسیحیان به آن موج جدید فرهنگی غرب بود. با
این حال جوامع مسیحی جهان عرب به همان اندازه که در عرصه های فرهنگی فعال
بوده و هستند، نقشی بسیار کوچک در عرصه سیاسی خاورمیانه عربی ایفا کرده و
می کنند.

در آغاز مسیحیت ، آیینی به نام جشن کریسمس وجود نداشت و بعدها روز ۲۵
دسامبر به عنوان روز تولد مسیح تعیین و جشن گرفته شد. اما مسیحیان مشرق
زمین اعتقاد دارند که مسیح در روز ششم ژانویه متولد شده است و به همین خاطر
برخی از کلیساهای این منطقه جشن های کریسمس را نه در روز ۲۵ دسامبر بلکه
روز ششم ژانویه برگزار می کنند و به همین دلیل آیین کریسمس در کلیساهای
مشرق زمین در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد.

در آغاز آنچه که از آن به عنوان جشن کریسمس یاد می شود و در واقع یک سنت
اروپایی است در میان مسیحیان مشرق زمین جایی نداشت اما در طول سال ها جشن
کریسمس رفته رقته از اهمیت بیشتری برخوردار شد. ارتباط مسیحیان جهان عرب و
مشرق زمین با اروپا بود که بسیاری از سنن و آیین های کریسمس را به جامعه
مسیحیان مشرق زمین وارد کرد و به عنوان مثال درخت کریسمس و آن پیرمرد سرخ
پوش با ریش سفید که فقط برای کودکان هدیه می آورد و نام فرانسوی “پاپانوئل”
را با خود یدک می کشد، یادگار همان ارتباط ها است. در واقع کریسمس جشن
اصلی مسیحیان جهان عرب و خاورمیانه محسوب نمی شود و به همین خاطر به آن
“عید صغیر” می گویند. عید اصلی و بزرگ مسیحیان این بخش از کره زمین همان
عید پاک است.

با این حال مسیحیان خاورمیانه از دو هفته قبل از کریسمس خود را برای
برگزاری این جشن ها آماده می کنند اما جشن کریسمس برای آنان نه یک جشن
خانوادگی بلکه جشنی عمومی و اجتماعی به شمار می آید. آنها معمولا در بیرون
از خانه  کریسمس را جشن می گیرند، به این صورت که مردان و زنان و کودکان در
شب کریسمس در میدان مقابل کلیساها جمع می شوند و کریسمس را برگزار می
کنند. همه بهترین لباس ها و زینت آلات خود را می پوشند و گویی به یک جشن
عروسی رفته اند. در این مکان ها معمولا بازار موسیقی و پایکوبی داغ می شود و
گروه های کوچک نوازندگان در خیابان ها و کوچه ها به نواختن موسیقی های شاد
و ویژه مشغول می شوند. بعد از چند ساعت همگی برای ادای فریضه عشای ربانی
به کلیساها بازمی گردند و حضور کودکان در این نماز کاملا به چشم می آید.

در همان حال در مقابل کلیساها آتش روشن می شود و به این صورت نمادین
تولد مسیح اعلام و مردم از نور آن آتش نورانی به نظر می آیند. پس از پایان
عشای ربانی نان مقدس توزیع می شود اما مردم بلافاصله پس از اتمام این مراسم
به خانه ها بازنمی گردند و تا مدتی در مقابل کلیسا ایستاده و تولد مسیح را
به یکدیگر تبریک می گویند و به ابراز شادی می پردازند. در این مراسم تبریک
درست به مانند بازارهای مشرق زمین، اخبار روز نیز رد و بدل می شود. این
جشن همگانی به مدت چهار روز به درازا می کشد و در خلال این چهار روز مردم
برای تبریک تولد مسیح به دید و بازدید از یکدیگر می پردازند.

مسیحیان جهان عرب طی قرن های متمادی در کمال امنیت در میان مسلمانان
زندگی می کردند و سنت و فرهنگ مشترکی با اعراب داشتند. و اصولا جامعه
اسلامی همواره جامعه ای است که در برابر اقلیت ها رفتاری شکیبایانه و
مداراگر از خود نشان می دهد و این مساله حتی امروز نیز صادق است. اما در
حال حاضر مسیحیان در جهان عرب از سوی گروه های رادیکال و بی هویتی مانند
داعش به شدت تحت فشار قرار دارند و این گروه ها هستند که اعمال خشونت علیه
مسیحیان را روز به روز شدت می بخشند.

بسیاری از اعراب مسیحی احساس می کنند که به آخر خط رسیده اند و برای
گریز از مناقشات موجود در سرزمین های پدری به دنبال راه های دیگری می
گردند. امروزه یعنی در قرن بیست و یکم مسیحیان بسیاری از کشورهای عرب در
تلاش برای مهاجرت از خاورمیانه و آسیای مرکزی هستند و هر خانواده مسیحی در
اندیشه این است که چگونه می تواند  فرزندان خود را از این مهلکه نجات دهد.
در این میان تنها افراد سالخورده مسیحی هستند که چاره ای به غیر از ماندن
ندارند اما آنها که می روند دیگر بازنمی گردند. بی تردید ادامه مهاجرت
مسیحیان از جهان عرب پیآمدهای فرهنگی سنگینی برای این کشورها خواهد داشت.

منبع : شفقنا