اشاره :
این نوشتار بخش دوم از مقاله «بردگان از جاهلیت تا اسلام» است. در بخش نخست گفته آمد که مبارزه دفعىاسلام با بردهدارى و لغو یکباره آن، با موانعى جدى روبهرو بود. از این رو، اسلام کوشید تا به تدریج و با پدیدآوردن زمینههایى، بردگان را از اوضاع نابسامان و اسفبارشان رهایى بخشد، که محدود کردن اسباب و عواملبردگى و گشودن درهاى آزادى بر روى بردگان از جمله آنها بود.
البته از آنجا که بردگان، همچنان بخشى ازجامعه را تشکیل مىدادند، عمدهترین تغییر و تحولات درباره آنان در دوره اسلامى در حیطه رفتارى صورتگرفت. این تحولات به طور عمده در سه حوزه رخ داد: ۱. رویکرد انسانى به بردگان؛ ۲. تغییر حقوق و قوانینبردگان؛ ۳. تغییر رفتار با بردگان.
در این نوشتار با توجه به منابع اسلامى به شرح مختصرى درباره هر یک از این سه حوزه پرداخته شده است.
کلیدواژه : بردگان، بردهدارى، رسول خدا…، اسلام و آزادى بردگان.