با کوچکترین مسجد ایران آشنا شوید
کوچکترین مساجد تاریخی ایران در کوچه دروازه میرمحمدصالح در ابتدای
خیابان امام خمینی(ره) شهر اردکان قرار دارد که با وجود سادگی و
بیآلایشی خود، تاریخچهای عجیب در پس آن پنهان است.
هرچند همه
مردم اردکان با نام این مسجد که “آرد و خرما” نام دارد، آشنایی دارند ولی
تنها وجه تسمیه و علت نامگذاری آن نیز در هالهای از ابهام است.
این
مسجد که نه معماری منحصر به فردی و نه سبک روشن و واضحی در ساخت دارد،
تنها دارای یک مشخصه است که آن را از منحصر به فردترین مساجد ایران قرار
داده و آن هم ارتباط تنگاتنگش با مردم در طول بیش از یک قرن گذشته است.
مسجد آرد و خرما یا آرد خرما؟
“مصطفی
شاکر” خادم این مسجد در مورد وجه تسمیه این مکان مقدس میگوید: نقل
قول‌های گذشتگان حاکی از آن است که تاجری از شاهرود به علت مرگ شترش مدتی
در اردکان ساکن می‌شود و مردم ساخت مسجدی را در محل فرود آمدن کاروانش به
وی پیشنهاد میکنند که او اعلام میکند پولی برای این کار ندارد اما
حاضر است به جای دستمزد کارگران به آنها آرد و خرما بدهد، لذا بعد از ساخت
مسجد، آن را مسجد “آرد و خرما” نامیدند.
اما اهالی محله دروازه
میرصالح به نقل قول دیگری نیز معتقد هستند؛ آنها شنیدهاند که در گذشته،
پشت مسجد کنونی، آسیابی وجود داشته که اکنون اثری از آن نیست. به گفته
آنها، در زمان قحطی که وضعیت اقتصادی مردم بد بود، مردم اردکان برای تهیه
آرد، هسته خرما را به این آسیاب می‌آوردند و تبدیل به آرد میکردند و
به‌همین دلیل به مسجد مذکور نام “آرد خرما” نهادهاند.
مسجدی کوچک به بزرگی تاریخ
سبک
معماری بنای مسجد آرد و خرما، نزدیک به سبک بناهای دوره صفویه است اما
تنها یک احتمال وجود دارد که قدمت آن به دوره صفوی برسد چرا که آثار
باقیمانده از جمله وقفنامههای مسجد مربوط به دوره قاجاریه بوده و زیلوی
قاجاری آن چند سال پیش به دست یغماگران میراث کهن، ربوده شده است.
به
گفته خادم این مسجد، دو وقفنامه برای این مسجد وجود دارد که یکی مربوط
به قرائت قرآن و دیگری روغن چراغ است که هر دو در قرن سیزده هجری قمری یعنی
در سالهای ۱۲۶۷ و ۱۲۷۸ ه.ق نوشته شده است.
معماری مسجد آرد و
خرما مانند سایر مساجد کوچک محلی دیگر، فاقد گچبری و تزئینات خاص است؛
سقف بنا را به روش طاق و تعویزه پوشیدهاند و یک چهارم کل مجموعه را با یک
نشیمنگاه در بخش سر در ورودی ساختهاند. بخش ورودی در عرض ۲.۵ متر و
عرض ۱.۶ تر و با یک قاببندی ساده، از نشیمنگاه و در ورودی فضای بنا،
تفکیک شده است.
مسجد به صورت غربی – شرقی و در عرض سه متر و طول ۵.۵
متر بنا شده و به همین علت نیز در سمت شمالی یا سمت راست بنا، سه طاقچه
جهت قراردادن قرآنها تعبیه شده است.
مسجد آرد و خرما جانی دوباره می‌گیرد
محسن
میرجانی، رئیس اداره میراث فرهنگی اردکان با اشاره به اتمام مرمت این مسجد
تاریخی گفت: مسجد آرد و خرما از بناهای تاریخی استان یزد است که به دلیل
آسیب و تخریب در سالهای گذشته، در دوره فعالیت سرپرست سابق این اداره،
مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه نام مسجد
تاریخی “آرد و خرما” در فهرست آثار ملی ایران قرار ندارد، افزود: تعمیر
این مسجد با اقداماتی مانند مرمت ضلع جنوبی مسجد، تراشیدن دیوار بیرونی و
بازسازی نمای آن و کفسازی صحن جنوبی مسجد انجام شده و طرح توسعه این
مسجد با اضافه شدن ساختمانی به ابعاد چهار در ۷.۵ متر به اتمام رسیده است.
به گفته وی، بنا بر شواهد و نقل قولها این مسجد را کوچکترین مسجد ایران مینامند ولی سندیتی در این رابطه وجود ندارد.
بعد
از اجرای طرح توسعه مسجد آرد و خرما، این مسجد رونق چشمگیری به وی‍ژه با
حضور ورزشکاران و پیشکسوتان ورزشی اردکان داشته است و در مناسبتهای
گوناگون مامنی برای آرامش و خلوت بندگان حضرت حق و بعضاً مکانی برای پخت و
توزیع نذورات است.
جاذبههای تاریخی استان یزد همیشه زبانزد بوده
تا جایی که هر ساله تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی برای برای دیدن این
جاذبهها به این دیار سفر میکنند. تمام شهرستانهای یزد از جاذبههای
تاریخی و بعضاً منحصر به فردی برخوردار هستند؛ از جمله این شهرستانها
میتوان به اردکان اشاره کرد که با توجه به وسعت زیاد آن از جاذبههای
متعدد گردشگری از جمله آتشکده و زیارتگاه زرتشتیان در چک چک، بافت تاریخی
منسجم، کویر بکر و مساجد تاریخی فراوان برخوردار است.
منبع : ایسنا