عید قربان تجلّی «وحدت» و «معنویت»

خبرگزاری فارس ـ گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: فلسفه تشریع عبادات اجتماعی در اسلام مانند حجّ، نماز جمعه و اعیاد اسلامی یکی از مباحث مهم الهیاتی است. آیات قرآن و روایات گویای آن است که حداقل دو عنصر «وحدت» و «معنویت» از مهم‌­ترین دلایل تشریع عبادات جمعی در اسلام محسوب می‌­شوند. در این بین، اعیاد اسلامی بویژه عید قربان به جهت حضور میلیونی مسلمانان در سرزمین وحی و نماز وحدت بخش آن در سراسر جهان، نقش بسزایی در پمپاز روحیه «وحدت» و «معنویت» در جوامع اسلامی ایفا می‌­کند.

* عید قربان؛ تجلی معنویت اسلامی

عید قربان در وهله اول عید بندگی و دلدادگی و گذشتن از خویشتن خویش برای رسیدن به حقّ است. روز ذبح تمایلات دنیوی برای تعالی معنوی است. به همین دلیل تمام اعمال و اذکار این روز در صدد تزریق روحیه معنویت و تعبد است؛ چونان که ترک خانه و کاشانه، تحمل مشقت سفر، صرف هزینه فراوان، حضور در سرزمین گرم حجاز، سعی و طواف، وقوف در عرفات و مشعر و حرکت به سمت مزدلفه و رمی جمرات در صحرای منی و تراشیدن سر، و از سوی دیگر، اجتناب از روزه به جهت حرمت، شرکت در نماز جماعت عید به جهت بندگی، سر دادن تکبیر بعد از نماز عید، خوردن از گوشت قربانی به جهت استحباب، سهیم کردن دیگران در گوشت قربانی به جهت امتثال فرمان الهی، نماد و تجلی کامل عبودیت و بندگی در پیشگاه پروردگار یکتاست.

البته معنویت بدون ولایت تمام نیست، همانگونه که مرحوم سید بن طاوس در اقبال می­‌فرماید: یکی از اعمال روز عید قربان خواندن دعای ندبه است؛ [۱] چرا که «ولایت» روح اعمال و معنابخش و جهت دهنده مناسک و مشاعر حج است، و به عصر یا نسلی خاص اختصاص ندارد، بلکه اصلی جاری در همه عصرها و برای همه نسل‌ها است. چنان که پیامبر خدا (ص) فرمود: «هر کس اعمال حج را انجام دهد و مرا زیارت نکند به من جفا کرده است».[۲] و امام باقر (ع) نیز می‌فرماید: «از مکّه آغاز کنید و به ما ختم نمایید».[۳]

* عید قربان؛ نماد وحدت اسلامی

یکی از تهدیدات بزرگ امروز جهان اسلام خطر تفرقه‌ و فروپاشی کشورهای اسلامی با عناوین مذهبی، طایفه‌ای و قومی است که بلای بزرگی برای امت اسلامی است؛ در حالی که قرآن کریم، ما را به وحدت و یکپارچگی دعوت می‌­کند.

دعای قنوت­‌های نماز عید قربان، منادی وحدت است. در قنوت‌های ۹ گانه نماز عید قربان، خداوند را ۹ بار به این روز که عید رسمی جهان اسلام است قسم می‌دهیم که خدایا در این روز که روز ذُخر و شرافت و کرامت برای رسول گرامی اسلام و اهل‌بیت (ع) است، هر خوبی که به آنها دادی به ما نیز عطا کن و هر بدی را که از آنها دور کردی از ما نیز دور کن.

به هیمن منظور، فقهای عظام شیعه نه تنها اقتدای به اهل سنت را جایز می­‌دانند؛ بلکه برای تقویت وحدت و اخوت اسلامی به همگان به ویژه زائران بیت الله الحرام توصیه می­‌کنند که در نماز جماعت برادران اهل سنت شرکت کنند؛ همانگونه که مقام معظم رهبری (مدّظلّه) به حجاج ایرانی سفارش کردند که علاوه بر مسجدالحرام، در نمازهای جماعات محلات مکه ومدینه نیز شرکت کنند.

از این رو، علمای شیعه، عمل حجّاج بر طبق تقویم اسلامی برادران اهل سنت در عربستان را مجزی می‌­دانند و فرموده‌­اند که بر اساس اعیاد رسمی اهل سنت در حجاز اعمال شرعی ذبح و بیتوته و دیگر اعمال را انجام دهند؛ تا جایی که هر گونه عمل بر خلاف وحدت مسلمانان را مخلّ به عبادت دانسته‌­اند.

امیدواریم همانگونه که برادران اهل سنّت عراق در این روز کدورت‌ها را کنار می­‌گذارند و به دیدار هم می‌­روند و از یکدیگر حلالیت می‌­طلبند؛ امت اسلام نیز با پیشه کردن رأفت و عطوفت اسلامی، نقش­ه‌های دشمنان برای رخنه در بدنه اسلام را ناکام بگذارد و این عید را به فرصتی برای تألیف قلوب مسلمین تبدیل کند.

پی‌نوشت:

[۱]. ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۴۴۹.

[۲]. سُبکی، شفاء السقام، ص۹۸؛ سیوطی،  الدر المنثور، ج۱، ص۲۳۷؛ شوکانی،  نیل الأوطار، ج۵، ص۱۷۹؛ «من حجّ ولم یزرنی فقد جفانی».

[۳]. صدوق، من لا یَحضرهُ الفقیه، ج ۲، ص ۳۳۴: «أبدؤا بِمکّه وَأختموا بِنا»

 محمدحسین مختاری، رئیس پژوهشکده بین‌المللی عروهالوثقی

انتهای پیام/