۱۸ آبان زادروز آلنوش طریان؛ فیزیک‌دان ایرانی ارمنی‌تبار

ردنا (ادیان نیوز) – در تقویم ایران، ۱۸ آبان‌ماه مصادف با زادروز خانم آلنوش طریان به‌عنوان روز «استروفیزیک ایران» نامگذاری شده است. آلنوش طریان یا آلنوش تریان (به ارمنی: Ալենուշ Տերյան) (زاده ۱۸ آبان ۱۲۹۹ در تهران – درگذشته ۱۵ اسفند ۱۳۸۹ در تهران) فیزیک‌دان ایرانی ارمنی‌تبار بود که به «مادر نجوم» و «بانوی اختر فیزیک ایران» ملقب گردیده‌است.

آلنوش طریان در روز سه شنبه ۱۸ آبان ۱۲۹۹ برابر با ۹ نوامبر ۱۹۲۰ از پدر و مادری تحصیلکرده و اهل فرهنگ در تهران زاده شد. پدرش آرتو طریان دانش‌آموخته رشته‌ی بازیگری و نمایش از مسکو بود. او پایه‌گذار دومین مرکز آموزشی هنرهای دراماتیک و تئاتر سیروس بازیگری و نمایش در ایران بود. آرتو طریان مردی دانشور و ایران دوست بود که بخش‌هایی از شاهنامه فردوسی را به زبان ارمنی برگردانده بود. مادرش بانو وارتو طریان رشته ادبیات و هنر سخنوری را در کشور سوئیس فراگرفته بود.

او نخستین زن ایرانی ارمنی است که شعرهای فارسی را دکلمه و در هنر نمایش نیز فعالیت می‌کرد. آلنوش طریان در خانواده‌ای با چنین پشتوانه فرهنگی ادبی و هنری خانوادگی دوران کودکی را سپری کرد.

آلنوش طریان تحصیلات پایه را در مدرسه‌ی ارامنه و دوره دبیرستان را در دبیرستان انوشیروان دادگر زرتشتیان سپری کرد. او مدرک لیسانس خود را در سال ۱۳۲۶ از دانشگاه تهران دریافت کرد و همان‌جا به عنوان متصدی عملیات آزمایشگاهی دانشکده علوم استخدام شد.

سپس برای بورس تحصیلی درخواست کرد ولی با درخواستش موافقت نشد، بنابراین آلنوش طریان به خرج خانواده‌ی خود به دانشگاه سوربن رفت و سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶ میلادی) از آن دانشگاه مدرک دکترا گرفت.

با وجود پیشنهاد استادی در دانشگاه سوربن، دکتر طریان با هدف خدمت به کشورش به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران به عنوان دانشیار ترمودینامیک منصوب شد.

او در سال ۱۳۳۸ برای شرکت در بورسیه‌ی دولتی آلمان غربی در مطالعه رصدخانه خورشیدی انتخاب شد و پس از چهار ماه مطالعه به ایران بازگشت و در سال ۱۳۴۵ نقش عمده‌ای را در بنیان‌گذاری نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی در ایران ایفا کرد.

خانم آلنوش طریان در سال ۱۳۴۳ به مقام استادی در دانشگاه تهران رسید و نخستین شخصی بود که درس فیزیک ستاره‌ها (اختر فیزیک) را در ایران تدریس کرد. وی به زبان‌های فارسی، ارمنی، فرانسوی تسلط داشته و با ترکی و انگلیسی آشنایی داشت. آلنوش طریان بعد از ۳۰ سال تدریس، در سال ۱۳۵۸ به درخواست خویش بازنشسته شد. شایان ذکر است که خانم دکتر آلنوش طریان هرگز ازدواج نکردند و منزل خود را وقف به جلفای نو اصفهان و دانشجویانی که محل اسکان مناسبی ندارند، نمودند و خودشان در اواخر عمر در «آسایشگاه سالمندان توحید» زندگی کردند. استاد طریان در روز ۱۵ اسفند ۱۳۸۹ برابر با ۶ مارس ۲۰۱۱ در سن ۹۰ سالگی به علت کهولت سن در تهران درگذشتند.

لوح تقدیر از طرف وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، به مناسبت کسب عنوان پیشکسوت برجسته کشوری.
لوح تقدیر از طرف مدیریت سازمان علوم و ستاره‌شناسی تهران،
لوح سپاس از مدیر کل دفتر امور سالمندان
لوح تقدیر از طرف دانشکده فیزیک دانشگاه تهران
لوح تقدیر از طرف انجمن نجوم آماتوری ایران
لوح تقدیر سازمان بهزیستی کشور، به مناسبت روز جهانی سالمندان ۱۳۸۵
لوح تقدیر از طرف مؤسسه ژئوفیزیک ایران ۱۳۸۵
لوح تقدیر از طرف دفتر ریاست جمهوری ۱۳۸۵
لوح تقدیر از طرف انجمن خیریه بانوان ارمنی‌های تهران ۱۳۸۵
لوح یادبود از طرف انجمن فرهنگی بیستون ۱۳۸۸
دریافت عنوان پیشکسوت نمونه کشور، ۱۳۸۸
لوح سپاس از طرف سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی ۱۳۸۹
لوح تقدیر از طرف مؤسسه ترجمه و تحقیق هور و انجمن خیریه بانوان ارمنی‌های تهران ۱۳۸۹