دین و جهانی شدن؛ جایگاه و چشم‌انداز مذاهب در جوامع
معرفی کتاب؛
کتاب «دین و جهانی شدن» با ترجمۀ پاره‌ای از مقالات صاحب‌نظران حوزۀ جامعه‌شناسی دین، رابطۀ دین به منزله موضوعی منطقه‌ای و جهانی شدن در جایگاه پدیده‌ای عام را کندوکاو کرده است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، بشریت در قرن‌های اخیر هر چه پیش‌تر آمده است، بیش‌تر از رنگارنگی و فرهنگ بومی فاصله گرفته و به سوی آنچه جهانی شدن می‌نامند روی کرده است. یعنی در گذشته هر چه مرزهای فرهنگ بومی و محلّی غلیظ بود، آدمیان نشانه‌های متنوع و جامه‌های گوناگون داشتند، جهانی‌شدن یکدستی و یکرنگی بیشتری را فراهم آورد. البته هنوز هم نمی‌توان جهانی شدن یا جهانی‌سازی را به معنای مرگ مطلق فرهنگ‌های بومی و جزئی دانست، بلکه سخن از سیری است که آغاز شده و دیروز را در نسبت با امروز متفاوت کرده است.
یکی از زمینه‌های تحلیلی مفهوم جهانی شدن بررسی نسبت این مفهوم جهانشمول و یگانه با ویژگی‌های ناگزیرِ جزئی و گوناگون جامعه‌هاست. یکی از ویژگی‌ها دین است. می‌توان آداب ملی، زبان، جغرافیا، تاریخ و … را هم در این زمینۀ تحلیلی برشمرد. منظور از بررسی نسبت، پرسیدن این نکته است که رویارویی دو امر متنوع و یکدست، منطقه‌ای و جهانی، فروبسته و گشوده، مدافع و مهاجم چگونه خواهد بود؟ چه اتفاقی را رقم خواهد زد؟ سرانجامش چیست؟
در این میان رابطۀ دین با مفهوم جهانی شدن از اهمیت بسیاری برخوردار است. دینی که امری دلبسته و ریشه‌دار است، هویت غیریت‌ساز می‌سازد و با تعیین مرز، دیگریِ متفاوت را تعریف می‌کند. همچنین هنوز جامعه‌ها دیندارند، هنوز انسان‌ها به جهان دین دل می‌سپارند و پیش‌بینی بعضی از متفکرانی نظیر فروید در نزدیکی زوال دینداری درست از آب در نیامده است. با این وصف واکنش دین به این تهدید جدید و هویت‌ستیز چه خواهد بود؟
معمولاً شاخۀ مطالعاتی جامعه‌شناسی دین به کندوکاوهایی از این جنس می‌پردازد. به همین سبب مقولۀ دین و جهانی شدن دستمایۀ بسیاری از نوشته‌ها و تحلیل‌های صاحب‌نظران این رشته است. اگر بخواهیم کتابی را مثال بزنیم که به برگردان بخشی از این تأملات دست زده است، دین و جهانی شدن به سرپرستی محمدرضا دهشیری و همت انتشارت علمی و فرهنگی از این نمونه است. دین و جهانی شدن دربرگیرندۀ ترجمۀ ۱۲ مقاله از ۱۳ متفکر دربارۀ ابعاد گوناگون نسبت دین با جهانی شدن است که از مقالات کتاب چهارجلدی دین و جهانی شدن: مفاهیم انتقادی در مطالعات اجتماعی ۲۰۱۰ انتشارت راتلج بخشی گزینش شده. مقالات متفکرینی نظیر فرانک جی. لکنر، رولاند رابرتسون و یوان چیریکو، خوزه کازانوا، پیتر بیر، ووتر جِی. هانگراف، جودیت باکسر لیوِرانت، رولاند رابرتسون، جیمز وی. اسپیکارد، استیو بروس و دیوید وواس، جف هینس، جیمز آ. بکفورد در این کتاب از سوی مترجمان به فارسی برگردانده شده است. مترجمانی همچون ایران محرابی، نسرین اصغرزاده، فاطمه نام‌آور، ارسطو میرانی و سیدسعید شیرنگی. محمدرضا دهشیری نیز که پیشگفتار کتاب را نوشته است به گواه ادعای همین پیشگفتار، ویراستار علمی ترجمه‌هاست.
«راه‌های ایمان در عصر جهانی شدن: نظریۀ کلاسیک و شواهد معاصر»، «بشریت، جهانی سازی و تجدید حیات دینی در سطح جهان»، «دین، هزارۀ جدید و جهانی شدن»، «نظام دینی جامعۀ جهانی»، «چشم‌اندازهای جهانی شدن در عصر جدید: امپریالیسم معنوی در مقابل تنوع فرهنگی»، «جهانی شدن و هویت‌های جمعی»، «دین و حوزۀ جهانی»، «دین، حقوق و نظم جهانی»، «حقوق بشر، نزاع‌های مذهبی و جهانی شدن»، «انعطاف‌پذیری دولت-ملت: دین و نهادهای مدنی در دوران مدرن»، «فعالان مذهبی فراملی و سیاست‌های بین‌المللی» و «تعامل ادیان در بافتی جهانی» عنوان‌های مقالات کتاب است.
به‌مَثل جف هینس در مقالۀ فعالان مذهبی فراملی و سیاست‌های بین‌المللی به این نکته اشاره می‌کند که فعالیت فعالان مذهبی فراملی ممکن است حاکمیت دولت‌ها را تضعیف کند. فرض نخست او این است که جهانی شدن بده‌بستان فعالان مذهبی فراملی را تسهیل می‌کند و شبکههای ارتباطی آنان را گسترش می‌دهد. نویسنده در بررسی این مدعا به طور ویژه بر دو مصداق کلیسای کاتولیک رم و سازمان کنفرانس اسلامی تمرکز می‌کند. در پایان هم به نظر جف هنیس جامعۀ جهانی مسلمانان یا کلیسای کاتولیک رم نمونه‌ای خوب از جامعه‌های مدنی و فراملی است که به فشارهای وارده از جهانی شدن و ملی شدن پاسخ داده است. جیمز وی. اسپیکارد نیز در مقاله حقوق بشر، نزاع‌های مذهبی و جهانی شدن به این مسئله می‌پردازد که امروزه باور به حقوق بشر برای انسان، به صرف کرامت انسانی، به باوری شبه‌مذهبی تبدیل شده است که به‌رغم زایش در فضای فلسفی غرب و مخالفت فعال برخی حکومت‌های اسلامی و کنفسیوسی و دولت‌های چپ و ضداستعمار، بر آن اتفاق نظر و اتحاد بسیار وجود دارد. ما در نقطۀ مقابلِ رشد این باور شبه‌مذهبی، مواجه با پراکندگی ادیان و رشد اختلافات مذهبی هستیم. به نظر اسپیکارد علت شکوفایی و رشد همزمان این دو جریان، روند رو به رشد جهانی شدن و تقسیم کار بین‌المللی است. نوعی از رشد همزمان و نبرد پیدا و پنهان دو جریان عام‌گرا و خاص‌گرا. نبرد و همزمانی اجتماعی‌ای که به دید اسپیکارد باید مورد توجه دولت‌های دموکراتیک و روشنفکران هر جامعۀ امروزی باشد.
کتاب دین و جهانی شدن از سوی انتشارات علمی و فرهنگی برای نخستین‌بار در سال ۱۳۹۸، در ۳۹۱ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۴۸ هزار تومان به بازار کتاب عرضه شده است.