تصویر معنوی تشیع در روایات اهل بیت(ع)

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، محمد جاودان، عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به اینکه یکی از راه های رسیدن به تعریف و تصویری از تشیع مراجعه به کتب، منابع تاریخی و فرقه ای است، اظهار کرد: معمولأ تعاریف و تصاویر ارائه شده در این منابع تعاریف توصیفی و پسینی است که شماری از مقومات نظری اعتقادی در آن ارائه می شود؛ مقصود از پسینی بودن نگاه تاریخی و ناظر به واقعی است که در این تعاریف و تصاویر وجود دارد برحسب اینکه در صدر اسلام و قرون اولیه چه افراد، جریان و چه فرقه هایی به شیعه تسمیه شدند و چه تعریف و تصویری از تشیع ارائه دادند؛ به طور مثلال گفته شده «شیعیان کسانی هستد پس از پیامبر اکرم(ص) قائل به امامت علی(ع) و فرزندانش هستند» یا «شیعیان کسانی هستند که مرجعیت مطلق اهل بیت(ع) را قائل هستند» به این تعاریف توصیفی و پسینی گفته می شود.

وی با اشاره به اینکه این تعاریف براساس رفتار، باور و عقاید جریان هایی است که در تاریخ محقق شده اند، خاطرنشان کرد: ما این تصاویر و تعاریف پسینی را خلاف واقع نمی دانیم چرا که وضعیت درباره شیعیان با اختلاف دیدگاهی که در میان جریان های اصلی وجود دارد، همین هست که به امامت و خلافت بلافصل حضرت علی(ع) قائل هستند.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب عنوان کرد: این تعاریف که بیشتر ناظر بعد نظری و اعتقادی است معرفی و شناساندن تشیع را مدنظر قرار می دهد، به نوعی ایمان پیوند قلبی و عقلی است که به واسطه آن شخص وارد قلمرو شیعه می شود.

جاودان با اشاره به اینکه تصویر ناظر به اعتقاد نادرست نیست، تأکید کرد: ایمان و اعتقاد شرط لازم برای ورود به این عرصه هست اما کافی نیست، به دنبال جنبه نظری بعد عملی نیز ترتب پیدا می کند؛ جنبه های عملی شامل احکام عبادی، الزامات اخلاقی، سلوک، تقوا و خدمت به خلق و امثالهم می شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب متذکر شد: اصل بعد دوم است که باید ملاک ما قرار گیرد چنانچه در مرحله اعتقادی بمانیم کمیت ما لنگ است.

مراجعه به روایات ائمه اطهار(ع) راه دیگر شناخت تشیع

وی با بیان اینکه مراجعه به روایات ائمه اطهار(ع) راه دیگر شناخت تشیع است، عنوان کرد: در حوزه تبیین تشیع به نقل از اهل بیت(ع) ملاحظه می کنیم که تعریف و تصویر پیشینی است، توصیفی نیست بلکه توصیه ای است، ناظر به واقع نیست بلکه به نوعی آرمان گرا و ناظر به عمل است.

جاودان افزود: برخی جریان های اسلامی مانند خوارج صرفأ روی بعد عملی تأکید داشتند اما همه جریانات اسلامی توافق دارند که ایمان ابعاد نظری و عملی دارد که پس از بعد نظری نوبت به عمل می رسد و ائمه اطهار(ع) بیشتر روی ابعاد عملی تأکید داشتند؛ ایمان با جنبه نظری کامل نیست بلکه کمال تشیع با عمل محقق می شود و در همین راستا ضمن علائم و نشانه ها، تصویر کامل و شاملی از تشیع ارائه می کنند.

وی با اشاره به روایتی که سید رضی در نهج البلاغه به عنوان «اوصاف پارسایان و متقین» و مرحوم کلینی به عنوان «علائم مومن» آورده است، بیان کرد: در این روایت که محور بحث بیان اوصاف شیعه هست چنین آمده شیعیان عارف به الله و خدا هستند؛ شناختی که به دنبال آن عمل به دستورات الهی می آید، شیعیان اهل فضائل و کمالات هستند؛ سخن، گفتار و منطقشان صواب و درستی و صدق است، روش و رویکردشان در زندگی میانه روی است نه افراط می کنند نه تفریط.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: متواضع و فروتن هستند بزرگ بینی و کبریایی در آنها وجود ندارد، راضی به قضای الهی هستند، در برابر اراده الهی عدم رضایت و تلخ کامی ندارند و از اینکه تسلیم رضای الهی هستند، خشنودند. هر چیز غیر خدا در چشم آنها صغیر است، مومنان گویا بهشت را با چشم می بینیند و تجربه می کنند. در خصوص نار و جهنم الهی نیز مثل کسانی اند که داخل آن هستند تا این اندازه عینیت دارند.

حزن ایمانی مانع از شادی واقعی نیست

جاودان تصریح کرد: بنا بر این روایت مومنان بنا به یقینی که دارند حزنی در دلشان هست به دلیل دوری از قرب الهی، محدودیت های دنیا و بی عدالتی ها. البته این حزن ایمانی است و به معنای اضطراب و افسردگی و مانع از شادی واقعی نیست. مومنان برای افراد و حتی جهان دیگر شری ندارند، طبیعت از دست آنها در درمان است.

مومنان حاجات کمی دارند، عفیف هستند، در برابر سختی های این دنیای کوتاه صبورند این تجارتی سودآور است چرا که آسانی و راحتی طولانی مدت در آخرت را به دنبال دارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: صبر از ویژگی های مهمی است که در سوره بقره به آن چنین اشاره شده «از صبر کمک بگیرید بعد از نماز» در واقع قرآن مقام صبر را بالاتر از نماز می داند.

وی با بیان اینکه مومنان اهل نیکی و احسان، اهل تقوا و پروا هستند، عنوان کرد: آنها کیس، باهوش و زیرک هستند به این معنا که زود فریب نمی خورند، همه جوانب را بررسی می کنند و سریع تصمیم نمی گیرند، دنیا به سمت آنها می آید اما آنها به سمت دنیا نمی روند، شب هنگام تأمل و تدبر می کنند، مودبانه در پیشگاه الهی عبادت می کنند و قرآن می خوانند، روزها در حال فعالیت و تلاش هستند، در زندگی و کارهای روزانه تقوا را رعایت می کنند و دنبال لقمه حلال هستند، نسبت به دانش اندوزی خیلی حریص هستند در عین حال اهل میانه روی هستند حتی اگر خیلی غنی باشند.

یادآور می شود، دوره تخصصی «عرفان و معنویت» از سوی موسسه بین المللی حکمت، ویژه ماه مبارک رمضان هرشب ساعت ۹:۳۰ به صورت آنلاین برگزار می شود.

خبرنگار: ملیحه ترزفان