معنویت سکولار ریشه در مدرنیته دارد/ دلایل گرایش بشر مدرن به معنویت

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین مظفری، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهش امام خمینی در شانزدهمین نشست دوزه عرفان و معنویت با عنوان «معنویت دینی و معنویت سکولار» اظهار کرد: معنویت مصدری از صفت معنوی و مقصود باور کردن برخی از امور معنوی و توجه و گرایش به آنها است که انسان در سایه این ارتباط و گرایش به آرامش و نشاط در زندگی می‌رسد.

وی با بیان اینکه اگر معنویت دینی باشد می‌تواند تأمین کننده سعادت انسان در دنیا و آخرت باشد، عنوان کرد: بشر مدرن پس از دوره‌ای پشت کردن به دین و معنویت، برای آباد سازی دنیای خود به دلایل مختلف در چند دهه اخیر اقبال قابل توجهی به معنویت از خود نشان داده است.

دلایل گرایش بشر مدرن به معنویت

حجت الاسلام مظفری با اشاره به برخی از ادله گرایش بشر به معنویت اظهار کرد: محدودیت‌های بشر و علم تجربی از جمله دلایل است. بشر تصور می‌کرد همه مشکلات خود را می‌تواند با علوم تجربی حل کند ولی به تدریج به این نتیجه رسید که برخی از سؤالات را علوم تجربی نمی‌تواند پاسخ دهد بنابراین به برخی از امور ماورا در قالب فلسفه، عرفان و معنویت توجه کرد.

وی دور شدن بشر مدرن از اخلاق و اخلاق مداری را از دیگر دلایل گرایش بشر امروز از معنویت ذکر کرد و افزود: بحران‌های اخلاقی در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی سبب شد بشر توجه دوباره به دین و معنویت پیدا کند و احساس داشته باشد که این اخلاق را باید پر کند تا دچار مشکلات نشود و از مشکلات او کاسته شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین مظفری با اشاره به شکست برخی از نظام‌های سیاسی معنویت ستیز عنوان کرد: این امر سبب شد اقبال بشر به دین و معنویت بیشتر شود زیرا موانع جدی مهم دین‌گرایی و معنویت‌گرایی از میان برداشته شد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی خاطرنشان کرد: تبلیغات وسیع گروه‌های معنویت‌گرا، برنامه‌های نظامی و اطلاعاتی و تلاش برای کشف سلاح‌های روان الکترونیکی از عوامل دیگر محسوب می‌شد که جوامع را به تلاش برای ایجاد ارتباط با نیروهای فرامادی احتمالی تشویق می‌کرد به طوری که احساس کردند از این طریق می‌توانند سلاح‌های جدید کشف و در مقابل دشمنان به کار بگیرند.

وی مهمترین دلیل اقبال بشر به معنویت را پیروزی انقلاب عنوان کرد و افزود: این امر نه تنها تشیع را تقویت کرد بلکه سبب تقویت اسلام و فراتر دین و معنویت شد بنابراین به اعتراف اندیشمندان شرقی و غربی پیروزی انقلاب در اقبال مردم دنیا به دین و معنویت مؤثر بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین مظفری با اشاره به سرخوردگی بشر مدرن از علم بدون اخلاق و معنویت گفت: این موضوع سبب گرایش مجدد بشر به دین و معنویت شد و از آنجا که مدرنتیه در ذات خود با دین متضاد است سعی کردند بشر را به سمت معنویت سکولار و بدون دین سوق دهند.

حجت‌الاسلام والسملین مظفری اضافه کرد: معنویت سکولار در غرب مدرن به رقیبی جدی برای دین تبدیل شده و روز به روز به آمار گرویدن به معنویت در کشورهای غربی و شرقی افزوده می‌شود و برخی از فعالان فرهنگی و اندیشمندان به عنوان تهدیدی برای جوامع دینی مطرح می‌کنند که افراد به سمت معنویت سکولار پیش بروند و از معنویت دینی فاصله بگیرند.

سکولاریسم یکی از شاخه‌های مدرنیتیه است

وی سکولاریسم را یکی از شاخه‌های مدرنیتیه معرفی کرد و اظهار کرد: معنای سکولار این است که دین از دخالت در امور دنیوی مردم باز بداریم و بگوییم که دین در زمینه اینکه سبک زندگی ما چگونه باشد حرفی ندارد بلکه دین آمده تا ارتباط با خدا را تقویت کند و برخی از مناسک خاص در ارتباط با خدا را بیاموزد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی با بیان اینکه بر اساس آمار سال ۲۰۰۵ در آمریکا حدود ۲۴ درصد از مردم آمریکا خود را فردی معنوی و غیر دیندار معرفی کردند، خاطرنشان کرد: بر خلاف معنویت دینی که با اعتقاد به خدا، وحی و جهان آخرت همراه است، معنویت سکولار با تشکیک در ماوراء طبیعت سازگار است و می‌تواند منکر خدا باشد.

وی خاطرنشان کرد: در معنویت سکولار متدین بودن شرط نیست و مبلغ کثرت‌گرایی دینی و تساهل و تسامح در امور دینی است و اینکه خود را پایبند به آیین و مناسک خاص نکنید و تعصب خاصی به باورها نداشته باشید و اومانسیم و انسان‌گرایی در معنویت‌های سکولار خود را به روشنی نشان می‌دهد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مظفری تصریح کرد: فردگرایی و سیاست‌گریزی از دیگر ویژگی‌های معنویت سکولار است و می‌توان بیان کرد سیاست‌ورزی در معنویت‌های سکولار کمرنگ است و جریانات معنوی مدرن و سکلار افراد را به سیاست‌ورزی تشویق نمی‌کنند بنابراین بحث مبارزه همه جانبه و درگیری تمام عیار با ظلم و ستم و مستکبر تا پای جان در این معنویت‌ها جایی ندارد.

وی با اشاره به کارکرد جهانی معنویت سکولار عنوان کرد: این ویژگی برخاسته از نیازهای مادی و برای رفع نیازهای مادی است. زمانی که بشر احساس کرد که زندگی دنیوی او بدون معنویت از آرامش و نشاط برخوردار نیست بنابراین به اجبار تن به معنویت داد تا زندگی بهتر داشته باشد در حالی که هدف معنویت دینی فراتر از زندگی جهانی است.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی معنویت سکولار را شریعت‌گریز دانست و گفت: به دین خاصی پایبندی نشان نمی‌دهد و به مناسک دینی و شریعت توجه ندارد و معنویت را در سایه دور شدن از شریعت جست‌وجو می‌کند و شکاکیت و نسبیت‌گرایی معرفتی از ویژگی‌های معنویت سکولار محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه معنویت به معنای نوعی ارتباط برقرار کردن با معنا و باطن عالم است، افزود: این امر سبب می‌شود زندگی انسان هدف و معنا پیدا کند و به تلاش‌های انسان در عرصه‌های مختلف زندگی ارزش دهد ولی  این سؤال پیش می‌آید که هدف نهایی چیست که ارزش داشته باشد که انسان به خاطر آن تلاش و کار کند و توجه آن به زندگی انسان ارزش و نشاط دهد و صبر و تحمل سختی‌ها را به انسان ببخشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مظفری عنوان کرد: همه انسان‌ها برای رسیدن به کمال بیشتر تلاش و فعالیت می‌کنند زیرا ما کمالخواه و به دنبال کمال و سعادت خود هستیم ولی تفاوت انسان‌ها در تشخیص مصداق کمال است و کمالی که ما آن را به عنوان هدف کارهایی خود در زندگی قرار می‌دهیم کمال حقیقی است.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی افزود: هدف نهایی برای انسان و کارهای انسان چیزی جز رسیدن به کمال بی‌نهایت و قرب الی الله نمی‌تواند باشد که انسان را به ساحل آرامش می‌رساند و احساس آرامش و خوشبختی عمیقی به انسان می‌دهد. معنویت سکولار به طور اساسی پارادوکسی آشکار است زیرا معنویتی بدون معنا و عرفانی بدون معرفت است.

وی با بیان اینکه تفکر مادی جز صورت ظاهر نیست، گفت: این تفکر مادیات و محسوسات به تعبیر قرآن تنها ظاهر دنیای را می‌شناسند و از آخرت، باطن و ملکوت عالم غافل است. قرآن کریم ما را دعوت می‌کند که ملکوتی شویم و باطن عالم را مشاهده کنیم.

حجت‌الاسلام مظفری ادامه داد: نهایی‌ترین حقیقت هستی خداوند متعال است که به طور اساسی همه در سایه حقیقت معنا پیدا می‌کند و تجلی ذات یگانه اقدس است بنابراین سخن گفتن از معنویت بدون خدا معنویت بدون معنا است که سرابی بیش نیست.

عرفان اسلامی از بستر عقل و وحی برمی‌خیزد

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی خاطرنشان کرد: عرفان ناب اسلامی و معنویت دینی از بستر عقل و وحی برمی‌خیزند و به تدریج کشف و شهودات به باطن عالم پیدا می‌کنند و ارتباط باطن و معنای عالم افزایش پیدا می‌کند و سبب می‌شود انسان در واقع سعادت دنیا و آخرت را دریابد و به آنچه باید برسد.

وی با بیان اینکه باید بازتعریف از معنویت اصیل اسلامی داشته باشیم و معنویت خود را کشف کرده و دریابیم، عنوان کرد: به تدریج خود را از معنویت ناب دینی برخوردار کنیم و یک دیندار معنوی باشیم. دینداری قشری تنها به ظاهر دین توجه می کند و بدون توجه به حضور قلب است.

حجت‌الاسلام مظفری به دینداری همراه با گرایش افراطی به عقل، انکار کشف و شهود و عشق و محبت اشاره کرد و افزود: برخی سعی می‌کنند که به همه چیز با عقل خود برسند و منکر کشف و شهود هستند که این امر مانع دینداری معنوی است.

یادآور می شود، دوره تخصصی «عرفان و معنویت» از سوی موسسه بین المللی حکمت، ویژه ماه مبارک رمضان هرشب ساعت ۹:۳۰ به صورت آنلاین برگزار می شود.