بازخوانی جایگاه دین در جامعه پست سکولار در مجله «پرتو وحی»
یازدهمین شماره از مجله «پرتو وحی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه مفید منتشر شد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، در این شماره از مجله «پرتو وحی» مقالاتی با عناوین «نقد و بررسی روایات بطین بودن امام علی بن ابی‌طالب(ع)»، «بازخوانی جایگاه دین در جامعه پست سکولار»، «ارزیابی و نقد دیدگاه های علامه طباطبایی، قاضی عبدالجبار و قاضی باقلانی در رویکردهای مختلف در مسئله امامت»، «شناسایی و تبیین آیات دعایی ناظر به طلب عفو از خدا در قرآن»، «ارتباط مفهومی واژه موت با مؤلفه‌های معنایی آن در قرآن» و «مفاهیم «محکم و متشابه» در قرآن و رابطه آن با زیست قرآن مدارانه» منتشر شده است.
نقد و بررسی روایات بطین بودن امام علی بن ابی طالب (ع)
در چکیده مقاله «نقد و بررسی روایات بطین بودن امام علی بن ابی‌طالب(ع)» آمده است: طبق روایاتی در منابع حدیثی فریقین، امیرالمومنین علی(ع) اصلع و بطین (الانزع البطین)، یعنی دارای شکمی بزرگ توصیف شده است. در برخی از این روایات در قالب زیارت به آن حضرت خطاب شده است: «سلام به کسی که اصلع و بطین هستی.» این روایات در مصادر مهم شیعه مانند کتب اربعه نقل نشده؛ ولی در مصادر قرن چهارم و پنجم به بعد، این وصف در ضمن فضایل آن حضرت فراوان نقل شده و با گذر زمان، دامنه آن در کتبی که با موضوع کرامات، معجزات و ادعیه شیعی تدوین شده است، گسترده‌تر شده است؛ اما به این نکته هم توجه شده که این صفت خود نمی‌تواند فضیلت باشد. بنابراین ضمن تغییر لغت، برای توجیه، تاویل و تصحیح معنای آن به منقولاتی روی آورده شده که قابل نقد است. در حقیقت، مشکل این گروه از محدثان، شیفتگی در برابر روایات به ظاهر فضایل به هر قیمت است؛ هرچند مفاد غیرعقلی و یا مشکل سندی و استنادی داشته باشد، یا مباین با سیره و تاریخ حیات معنوی امام باشد. به نظر می‌رسد واضعان حدیث با این انگیزه که در مقابل حضرت، فردی با صفت تن پروری و کاخ نشینی وجود داشته، صفت بطین را برای حضرت ساخته‌اند تا برای رقیب نیز چنین فضایلی را توصیف و تطهیر نسبی برای او فراهم کنند. در این پژوهش هدف آن است که نخست، همه مصادر حدیثی با مضامین مختلف این تعبیرها بررسی و به مسایل مختلف بیانی آن توجه شود، سپس به بررسی مصدر، سند و متن بپردازیم. از مشکلات اصلی این روایات، آشفتگی در نقل و منسجم نبودن محتوا، مشخص نبودن مسئله، نقل به اشکال مختلف صفت در خبرها، ضعف راویان و مشکلات محتوایی، تعارض با روایات قطعی صادر از خود امام و سبک و سیره زندگی امیرالمومنین علی(ع) و همچنین تعارض با عقل است که در این پژوهش به آن‌ها پرداخته شده است.
جایگاه دین در جامعه پست سکولار
نویسنده مقاله «بازخوانی جایگاه دین در جامعه پست سکولار» در چکیده نوشتار خود آورده است: تحولات انقلابی و غیر انقلابی گسترده در واپسین دهه‌های پایانی قرن بیستم در اقصی نقاط جهان، ازجمله پیدایش الاهیات رهایی‌بخش در ضمن انقلاب های آمریکای لاتین و اروپای شرقی، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ظهور انقلاب‌های رنگی در آسیای میانه، پیدایش شبه انقلاب‌های عربی در خاورمیانه، گسترش فرهنگ‌های غیرمسیحی در اروپای غربی و پیدا شدن حادثه تروریستی یازدهم سپتامبر در ایالات متحده، شرایط جدیدی را برای جهانیان رقم زد. شرایط نوین پیچیده و فراگیر آموزه‌های بنیادین تجدد، ازجمله سکولاریسم را با مشکلات جدی مواجه ساخت. در پاسخ به چنین وضعیت بحرانی جدید، ایده «پست سکولار» در آغاز قرن بیست‌ویکم تولد یافت. متفکران پست سکولار با تجدیدنظرطلبی جدی در سکولاریسم، می‌کوشند پذیرش نقش مذهب در حوزه عمومی را با شرایط ویژه‌ای به رسمیت بشناسند. شبیه‌سازی وارونه این شرایط در جهان سوم می‌تواند تجدیدنظرطلبی در جامعه اسلامی جدید را در پی داشته باشد. این نوشتار از طریق بازخوانی این تحولات به عنوان زمینه پیدایش عصر پست سکولار و بازفهمی چنین عصری، در نهایت می‌کوشد با الهام از دستاوردهای چنین عصری، برای حل معضلات فرهنگی – سیاسی جوامع اسلامی نیز در شرایط جدید تاریخی، راه حلی جدید جست‌وجو کند.
آیات دعایی ناظر به طلب عفو از خدا
در طلیعه نوشتار «شناسایی و تبیین آیات دعایی ناظر به طلب عفو از خدا در قرآن» آمده است: عفو از مهم‌ترین مکارم اخلاقی است که در قرآن به آن توجه و توصیه مکرر شده است. این صفت پسندیده ابعاد گوناگون و پردامنه‌ای در قرآن و ادبیات دینی دارد. در قرآن در کنار آیات بسیاری که به عفو توصیه کرده، در شمار قابل توجهی از آیات درخواست و طلب عفو از پروردگار «در قالب دعا» مورد تاکید قرار گرفته است. طبق آیات قرآن، هرگونه نومیدی از غفران خداوند مذموم است و انسان همواره به درخواست مغفرت از خداوند و تلاش برای رستگاری تشویق شده است. با توجه به اهمیت دعا و طلب عفو در قرآن، این پژوهش به طور مشخص می‌کوشد آیاتی را که به این مسیله در قالب دعا اشاره دارند بررسی معنایی و تفسیری کند؛ بنابراین پرسش اصلی پژوهش، ناظر بر این مسئله اساسی است که کدام یک از آیات قرآن به صورت دعایی به مفهوم عفو و بخشش اشاره دارند و در چه دسته‌بندی‌های معنایی قابل تقسیم و تفسیر هستند؟ در پاسخ به این پرسش‌ها می‌توان آیات دعایی قرآن در خصوص طلب عفو را در چهار دسته معنایی دسته‌بندی کرد. در همه این آیات، طلب عفو به عنوان مقدمه غفران و رحمت خداوند است و فواید فردی و اجتماعی قابل توجهی بر آن مترتب شده است. روش این پژوهش توصیفی- تفسیری و با تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای است.
ارتباط مفهومی واژه «موت» با مؤلفه‌های معنایی آن در قرآن
نویسنده مقاله «ارتباط مفهومی واژه «موت» با مؤلفه‌های معنایی آن در قرآن» می‌خوانیم: یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین واژه‌های قرآن «موت» است. موت یا مرگ در منطق قرآن دارای معنا و مفهومی خاص است که برخی از علوم را نیز تحت تاثیر قرار داده است. این واژه در بافت قرآن کریم ضمن حفظ معنای لغوی خود، با برخی مفاهیم دیگر دارای یک پیوند عمیق معنایی است. این پژوهش ضمن بررسی لغوی این واژه در قرآن، به بررسی واژگانی می‌پردازد که از مؤلفه‌های معنایی موت به شمار می‌روند. نفس، وصیت، احتضار، سکرات و غمرات، اجل، ملایکه و دنیا از واژگانی هستند که با موت پیوند عمیق معنایی دارند. از این رو، به بررسی این واژگان و ارتباط معنایی آن‌ها با واژه موت پرداخته می‌شود. نتیجه پژوهش نشان خواهد داد که ارتباط معنایی میان موت و مؤلفه‌های آن سبب شده تا این واژه کاملا تحت تأثیر این واژگان و نظام معنایی مستقر در آن قرار گیرد و دارای مفهومی متمایز و متعالی در قرآن شود.