نگویید حج وداع، بگویید حج بلاغ/ غدیر اوج ابلاغ نصب است

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران، در نشست علمی «حج بلاغ یا حج وداع» از سلسله نشست های همایش ترجمان غدیر که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: برخی عناوین، حقایق مهمی دارند که بی‌توجهی به آنها باعث نادیده‌انگاری پیام و حقیقت است؛ مثلا مؤمنان یک ماه روزه گرفته و در پایان عید فطر را جشن می‌گیرند؛ انتخاب واژه «فطر» و نه واژه‌های دیگر مانند عید مؤمنان، موضوعیت دارد.

وی با تأکید بر استفاده از واژه حجه‌البلاغ به جای حجه‌الوداع، افزود: حجه‌الوداع فی نفسه پیام خاصی ندارد و معرفی آخرین حج پیامبر(ص) قبل از وفات است ولی حج بلاغ زمین تا آسمان پیام متفاوتی دارد؛ بنده در مراجعه به سیره ابن هشام، صفحه ۶۰۶ جلد چهار، متفتن این مسئله شدم که بعد از شرح ماجرای حج به غدیر پرداخته و این تعبیر را آورده است: «فکانت حجه البلاغ»؛ ابن سحاق در نیمه اول قرن دوم هجری این سیره را نوشت؛ واژه حجه‌البلاغ آنچنان در آن زمان مشهور و برای مردم شناخته شده بود که وی معنای حجه‌الوداع را توضیح داده ولی حجه‌البلاغ را توضیح نداده است.

مهدوی‌راد بیان کرد: آخرین حج پیامبر(ص) فقط و فقط برای ابلاغ ولایت علی بن ابیطالب(ع) و فرزندان ایشان بود و با این نگاه بلغ ما انزل هم معنای متفاوتی خواهد یافت، زیرا ما انزل در آیات مختلف قرآن معانی متفاوتی دارد ولی در سوره مائده فقط منطبق بر ابلاغ ولایت امام علی(ع) است. البته پیامبر(ص) براساس آیه ۲۱۴ شعراء «وَأَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ»، که به یوم الدار معروف است، امام را نصب کردند؛ غدیر اوج ابلاغ نصب است و نه خود نصب، زیرا نصب قبلا انجام شده بود. از روز یوم الدار تا روز غدیر، ۲۴ بار پیامبر(ص) صریحا یا با اشاره ابلغ من الصریح، ولایت علی بن ابیطالب(ع) را بیان فرمودند. حدیث امامت، ثقلین، سفینه، آیه عجیب لیله المبیت و مباهله و … مؤید این مسئله است.

تعبیر عجیب محقق اهل تسنن درباره امام علی(ع)
وی با اشاره به نظر عبدالکریم خطیب از محققان برجسته اهل تسنن ذیل آیه لیله المبیت، گفت: آیه ۲۰۷ بقره «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ» گفته است که پیامبر(ص) به وحی الهی از علی(ع) خواسته بود که در لیله المبیت به جای پیامبر(ص) بخوابد و آیه هم نازل شده تا این قصه را برای مردم بیان کند. او می‌گوید که تأسف می‌خورم که چرا علمای شیعه برای اثبات ولایت امام علی(ع) به این آیه استناد نکرده‌اند؛ البته خطاب به آقای خطیب می‌گویم که استناد کرده‌اند ولی کم است. او تأکید می‌کند که در این صحنه هولناک و ترسناک هیچ کسی جز علی جرئت ندارد جای پیامبر(ص) قرار بگیرد. پس در بحث وصایت و ولایت هم جز او کسی لایق این جایگاه نیست.

استاد حوزه و دانشگاه اینگونه افزود: البته حدیث ثقلین را افراد زیادی شنیدند ولی حجه البلاغ در جمع ده‌ها هزار نفر انجام شد و عده زیادی از صحابه هم آن را نوشتند. اسلام دین جهانی و زمان‌شمول و فرامکانی است. لذا ابلاغ پیام باید در سطح جهانی انجام شود. به همین دلیل پیامبر ایام حج را برای این کار انتخاب کرد. ایشان به هر جایی که اسلام وارد شده بود نامه نوشتند و به همه روستاها هم افرادی را فرستادند که از مردم بخواهند امسال به حج بیایند.

تدابیر پیامبر(ص) برای ابلاغ ولایت
وی ادامه داد: برخی استبعاد می‌کنند ۱۰ هزار و ۵۰ هزار نفر در حج نبوده‌اند ولی نظرشان درست نیست؛ روایت شده که فقط از مدینه تعداد زیادی برای حج با پیامبر(ص) حرکت کردند. پیامبر(ص) به واسطه وحی الهی مأمور است، جلوی چشم همه مسلمین بگوید ولی بعد از من علی ابن ابیطالب(ع) است، لذا به همه بلاد آدم و مامور فرستاد و نامه نوشت که امسال آخرین حج پیامبر(ص) برای ابلاغ ولایت است و همه حضور داشته باشند.

مهدوی‌راد در ادامه اظهار کرد: دو سال آخر عمر شریف پیامبر(ص) یکی از حساس‌ترین و پرحادثه‌ترین روزگار پیامبر(ص) است؛ براساس تحلیل عبدالله العلائلی، ۵ حزب برای بعد از پیامبر(ص) مشغول برنامه‌ریزی بودند، لذا پیامبر(ص) از این قضیه هراس و دلهره داشت؛ جواد مغنیه هم نوشته است که العلائلی روزی در رادیوی لبنان سخنرانی کرد و گفت که کسی اگر غدیر را منکر شود اسلام را منکر شده است. بنابراین نگرانی پیامبر(ص) طبیعی بود زیرا توطئه‌های زیادی برای جلوگیری از ابلاغ ولایت و تحقق آن از قبل وجود داشت.

توطئه جریان نفاق برای عدم ابلاغ ولایت
استاد ادبیات و علوم قرآن دانشگاه تهران افزود: بدترین و زشت‌ترین حملات از اواخر سال ۹ هجری تا زمان وفات پیامبر(ص) علیه ایشان از سوی جریان نفاق برنامه‌ریزی شد و حتی قصد کشتن پیامبر(ص) را داشتند ولی خداوند و پیامبر(ص) استوارسازی و استقرار بحث ولایت را انجام دادند. به همین دلیل در حج بلاغ، پیامبر(ص) چند خطبه ایراد کردند؛ یکی بلافاصله بعد از سعی صفا و مروه؛ دیگری در عرفه که رکن حج است و همه حضور داشتند، خطبه‌ای ایراد و ولایت را ابلاغ فرمودند و مردم را شاهد گرفتند و آنها تأیید کردند. خطبه دیگر در منا هست که البته برخی گفته‌اند خطبه عرفه و منا یکی است ولی اسناد نشان می‌دهد که خطبه جداگانه است؛ پیامبر(ص) در این خطبه هم به روایت ثقلین اشاره کردند. در مسجد خیف هم خطبه‌ای ایراد فرمودند و باز هم بر اهل بیت(ع) تکیه کردند.

مهدوی راد با بیان اینکه افراد زیادی در آن حادثه بودند ولی افراد قلیلی آن را نوشتند، گفت: به تعبیر امام صادق(ع) هر کسی با دو شاهد به حق خود می‌رسید زیرا در آن دوره هر کسی در خرید و فروش دو شاهد داشت می‌توانست مالک چیزی شود ولی امام با وجود هزاران شاهد نتوانست به حق خود برسد.

وی با بیان اینکه سوره مائده، سوره میثاق و ولایت و علی بن ابیطالب است، به آیات ۶۶، ۶۷ و ۶۸ سوره مائده «وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاهَ وَالْإِنْجِیلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَکَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّهٌ مُقْتَصِدَهٌ وَکَثِیرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا یَعْمَلُونَ/ یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ / قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَیْءٍ حَتَّى تُقِیمُوا التَّوْرَاهَ وَالْإِنْجِیلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ وَلَیَزِیدَنَّ کَثِیرًا مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْیَانًا وَکُفْرًا فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ ﴿۶۸﴾» اشاره کرد و گفت: در آیه ۶۶، این مسئله مطرح شده که اگر مسیحیان و یهودیان به تورات و انجیل و آنچه بر آنها نازل شده است درست عمل کرده بودند، زندگی درستی داشتند و بلافاصله آیه ولایت و ابلاغ بیان شده است که تأکید می‌کند، اگر شما هم مانند آنها به آنچه ما انزل است عمل نکنید گرفتار مشکلات آنها خواهید شد و در آیه ۶۸ هم مجدداً فرموده است؛ اهل کتاب هیچ نیستند، مگر اینکه تورات و انجیل تحریف ناشده را برپا دارند و عمل کنند.

لزوم توجه بیشتر علمای شیعه به آیه اکمال
وی با تأکید بر اینکه ما انزل در آیه، منظور همین ولایت است، تصریح کرد: ای کاش علما به این نکته یعنی تعبیر اکمال در آیه توجه بیشتری می‌کردند و آن را با بلغ ما انزل، گره می‌زدند که فقط چند نفر مثل علامه و محمدتقی شریعتی این دقت را به خرج داده‌اند. فرق اکمال و اتمام این است که وقتی آخرین آجر ساختمان گذاشته شد، ساختمان تمام است ولی اگر تهویه و روشنایی نداشته باشد کمال ندارد، اسلام دین همه زمانها و مکانهاست و ولایت مایه اکمال است و نمی‌گذارد که آموزه‌های دین تحریف شود. خداوند فرمود ای پیامبر(ص) اگر پیان ولایت را به مردم نگویی و در جان آنان ننشانی اسلام در گذرگاه زمان دچار تحریف می‌شود و اصل دین از بین خواهد رفت. ولایت، استمرار مکتب و تجسم عینی دین است و اگر ائمه نباشند دشمنان، شرک را به عنوان توحید به مردم غالب خواهند کرد.

وی با بیان اینکه فخر رازی چند استدلال ردیف کرده که آنچه باید ابلاغ می‌شد دستورات دینی بوده است، افزود: اگر هیچکدام از استدلالاتی که علمای اهل سنت بر آن تاکید کرد‌ه‌اند نباشد اسلام از بین نمی‌رود، جز ولایت. نبود ولایت باعث تحریف اسلام و از بین رفتن آن است. به همین دلیل محوریت سوره مائده، ولایت است.

حج آخر پیامبر(ص) حج بلاغ است نه وداع
استاد دانشگاه تهران با ذکر اینکه برخی علمای اهل سنت می‌گویند که پیامبر(ص) به مردم گفت به حج بیایید تا آن را به مردم آموزش دهد، تأکید کرد: ولی خطاب به اینها می‌گوییم که ابلاغ امامت بعد از پایان حج بود. لذا جامعه اسلامی وقتی از ولایت جدا شد گرفتار بدبختی‌ها و گرفتاری‌هایی در طول قرون بعد از وفات پیامبر(ص) شد.

وی در پایان اظهار کرد: کل این حج برای ابلاغ ولایت بود و اگر در روایاتی بیان شده که برای تعلیم حج بوده، اشتباه است. لذا من خطاب به فضلا و منبری‌ها می‌گویم ننویسید و نگویید؛ حج وداع بلکه بگویید و بنویسید حج بلاغ. در روایت نقل شده که فردی نزد عبدالله بن عباس گفت که حج وداع؛ او از ناراحتی از جای خود بلند شد و گفت که بگو حجه الاسلام زیرا این حج همه اسلام یعنی ابلاغ ولایت بود.