راه های محرم شدن فرزندخوانده در اسلام !

«نسب»، همان راه ولادت است که از طریق آن، افراد به یکدیگر محرم می شوند؛ مانند محرمیتِ پسر به مادر و دختر به پدر.

«رضاع»، شیر دادن است که اگر زنی با شرایطی که کتابهای فقهی ذکر شده است کودکی را شیر بدهد، افرادی از جمله خودش، شوهرش، فرزندانش به آن کودک محرم خواهند شد.[۱]

«سبب»، همان ازدواج است که با وقوع آن عده ای به یکدیگر محرم می شوند؛ مانند عروس به شوهر و پدر شوهر و داماد به همسر و مادر زن.

محرمیت فرزند خوانده : حال سوال اینجاست که اگر زن و شوهری کودکی را به فرزند خواندگی خود در آوردند چگونه مساله محرمیت او را حل کنند؟ چرا که او وقتی به سن تکلیف رسید اگر دختر باشد به مرد خانواده (پدرخوانده خود) نامحرم است و اگر پسر باشد به خانم خانه (مادرخوانده خود).

در پاسخ باید گفت چون راه مَحرم شدن، منحصر در آن سه راهی است که بیان شد؛ بنابراین باید کاری کرد تا از طریق یکی از همان راهها بین فرزندخوانده و خانم یا آقای سرپرست محرمیت ایجاد شود.

راه «نسب» یا همان ولات که منتفی است؛ می ماند راه شیردادن و ازدواج که این دو را می توان به روش های زیر عملی ساخت و با آن، محرمیت مورد نظر را ایجاد کرد. شایان ذکر است آنچه در ادامه می آید راه های ممکن و پیشنهادی است؛ یعنی ممکن است کسی با بررسی جوانب مسأله که اشراف علمی به احکام شرعی از ضروریات آن است راه و یا راههای دیگری طراحی کند و از آن طریق، محرمیت مورد نظر را بوجود آورد.

 

اگر فرزند بى سرپرستى که به فرزند خواندگى پذیرفته شده پسر باشد، از جهت محرمیّت مشکلى با مرد خانواده ندارد؛ ولى براى ایجاد محرمیّت با خانم خانه، مى توان از راه هاى زیر اقدام کرد:

الف) اگر خود این خانم (مادرخوانده) شیر دارد (مانند اینکه خانم مورد نظر، فرزندى به دنیا آورده و فرزندش پس از تولّد فوت کرده و مى خواهد جاى خالى فرزند فوت شده اش را با آوردن نوزاد بى سرپرستى پُر کند) با رعایت شرایط شیردهی به آن پسر شیر دهد. در این صورت مادرخوانده، مادر رضاعی آن پسر شده به او محرم می شود.

ب) اگر مادر این خانم، شیر دارد با رعایت شرایط به این کودک شیر دهد. در این صورت مادرخوانده، خواهر رضاعی آن پسر می شود.

ج) اگر خواهر یا خواهرزاده یا نوه خواهر این خانم شیر دارد با رعایت شرایط به این کودک شیر دهد. در این صورت مادرخوانده خاله رضاعی آن پسر می شود.

د) اگر همسر یکى از برادرهاى آن خانم، یا دختر یکى از برادرهایش و یا حتّى نوه یکى از برادرهایش، شیر دارد با رعایت شرایط، به آن نوزاد شیر دهد. در این صورت مادرخوانده، عمه رضاعی آن می شود.

تمام راههای شیر دادن برای محرمیت در صورتى است که دوران شیرخوارگى بچّه تمام نشده باشد؛ اما اگر دو سال او تمام شده است و یا هیچکدام از زنهای یاد شده شیری برای شیر دادن به او ندارند در این صورت راه قابل ملاحظه‌اى براى محرمیّت وجود ندارد.[۲]

اگر فرزند خوانده، دختر باشد اگر فرزندخوانده دختر باشد، مشکلى از جهت محرمیّت با مادرخوانده ندارد؛ امّا با ورود به سن تکلیف بر مرد خانه (پدرخوانده) نامحرم خواهد شد که مى توان از راه های زیر براى محرمیّت آنها اقدام کرد:

الف) همسرش یا همان مادر خوانده (مانند مثال قبل) به او شیر دهد. در این صورت پدرخوانده، پدر رضاعی آن دختر شده به او محرم می شود.

ب) مادرش (مادر پدرخوانده) به این نوزاد شیر دهد. در این صورت پدرخوانده، برادر رضاعی آن دختر می شود.

ج) خواهر یا خواهرزاده اش به او شیر دهد. در این صورت پدرخوانده، دایی رضاعی آن دختر می شود.

د) همسر برادر یا یکی از برادرزاده هایش به او شیر دهد. در این صورت پدرخوانده، عمو رضاعی آن دختر می شود.

در این مورد هم، تمام راه های شیر دادن برای محرمیت، در صورتى است که دوران شیرخوارگى بچّه تمام نشده باشد؛ اما اگر دو سال او تمام شده است و یا هیچکدام از زن های یاد شده شیری برای شیر دادن به او ندارند در این صورت، تنها راه آن است که آن دختر را به عقد موقّت پدرِ پدرخوانده درآورند تا آن دختر، زن بابای پدرخوانده شده برای همیشه به او محرم شود.

لازم به ذکر است که در اینجا دخول شرط نیست؛ ولى در چنین عقدى باید شرایط زیر رعایت شود:

۱ـ باید به مصلحت دختر بچّه باشد که غالبا هست.

۲ـ با اجازه حاکم شرع صورت گیرد.

۳ـ زمان عقد موقّت کمتر از زمان لازم برای بهره‌گیرى جنسى نباشد (مثلا نگویند یک دقیقه)، ولى پس از ساعتى باقیمانده مدّت را مى بخشند، تا در آینده، آن دختر با مشکلى مواجه نشود.[۳]

ممکن است پدرخوانده ای بخواهد مساله محرمیت نوزاد دختر را با عقد کردن او برای خود حل کند؛ یعنی دخترخوانده بشود همسر دوم او بی آنکه خواسته باشند به خود او و یا کس دیگری خبر دهند و بعد هم که به سن ازدواج رسید، باز بی آنکه کسی بفهمد پدرخوانده باقی مانده عقد موقت را ببخشد و دختر به عقد دیگری درآید؛ اما باید توجه داشت که با این کار، دخترخوانده تا وقتی به پدرخوانده محرم است که در عقد اوست و با جدایی دوباره به او نامحرم می شود.

پی نوشت:

۱.     چکیده آن شرایط عبارت است از: ۱ـ شیر آن زن از زائیدن شرعى بوجود آمده باشد. ۲ـ کودک شیر را از پستان بمکد. ۳ـ  شیر با چیز دیگر مخلوط نباشد. ۴ـ شیر از یک شوهر باشد. ۵ـ  بچه شیر را قى نکند. ۶ـ  پانزده مرتبه، یا یک شبانه روز، شیر، سیر بخورد یا مقدارى شیر به او بدهند که بگویند از آن شیر استخوانش محکم شده و گوشت در بدنش روییده است به شرط آنکه بینش شیر دیگری نخورد. ۷ـ دو سال بچه تمام نشده باشد. رساله احکام، مساله ۲۴۷۴.

۲.     برای مثال اگر مادر آن خانم در قید حیات باشد و شوهر هم نداشته باشد، مى‌توان او را به عقد موقّت آن پسر درآورد. در این صورت به آن خانم و خواهران و خواهرزاده‌ها و برادرزاده‌هایش، محرم خواهد شد. مشروط بر این که دخول نیز صورت گیرد، که در عرف مردم چنین چیزى معمول نیست.

۳.     ر.ک به حیله‌هاى شرعى و چاره‌جوئى‌هاى صحیح‌، ص۹۹-۱۰۰

برای مطالعه بیشتر می توانید به این منابع مراجعه کنید:

۱ـ جامع المسائل، آیت الله فاضل لنکرانی(ره)، ج۱، ص۴۰۷.

۲ـ استفتائات، آیت الله بهجت(ره)، ج۴، ص۱۰۷.

۳ـ حیله‌هاى شرعى و چاره‌جوئى‌هاى صحیح‌، ص۹۹.

۴ـ رساله محرم و نامحرم، آیت الله مجتهدی(ره)

امید پیشگر    

دکترای تفسیر قرآن– مدرس حوزه 

منبع: بخش احکام اسلامی تبیان