نکات جالب راجع به حرم امام رضا (ع)
ادیان‌نیوز/ قبل از شروع بررسی مجموعه بنای حرم
امام رضا (ع)، به شرح درگذشت آن حضرت می‌پردازیم، در رابطه با تاریخ شهادت امام رضا
(ع) اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. بر اساس برخی روایات حضرت در روز جمعه یا دوشنبه آخر
ماه صفر یا ۱۷ یا ۲۱ ماه مبارک رمضان یا در تاریخ ۱۸ جمادی‌الاول یا ۲۳ ذی‌قعده در سال ۲۰۳، یا ۲۰۶ یا ۲۰۲ قمری درگذشته‌اند.
شهادت حضرت در طوس در یکی از روستاها نوقان اتفاق
افتاده است. امام رضا (ع) به دست مأمون به شهادت رسیده و بدن مطهر حضرت در بالای سر
هارون‌الرشید دفن شده است.
مأمون پس از درگذشت هارون او را در بقعه هارونیه
در باغی که بعدها به باغ حمید بن قحطبه معروف شد، دفن کرد و بر فراز بقعه، قبه‌ای
(گنبد نیم‌کره‌ای شکل) بنا کرد که حدود ۱۰ سال بعد علی بن موسی‌الرضا
را در بالای سر هارون در آن بنا دفن کردند.
امام رضا(ع)
به عقیده بعضی از تاریخ‌نگاران در حوادث خراسان
مانند حمله سبکتکین در اواخر قرن چهارم، آسیب شدیدی دید و تخریب شد و در سال ۴۰۰ قمری سلطان محمود غزنوی قبه را بازسازی کرد، ولی دیگر مورخان معتقد هستند
که فعالیت‌های عمرانی سلطان محمود غزنوی شامل بازسازی قبه نمی‌شده است، چون در اثر
یورش‌ها بنا تخریب نشده بود.
نخستین سنگ مزار مربوط به سده ششم قمری است؛ این
سنگ به طول ۴۰ سانتی‌متر و عرض ۳۰ سانتی‌متر به قطر ۶ سانتی‌متر از جنس مرمر است.
دومین سنگ مزار که هم‌اکنون بر روی مزار موجود در
سرداب قرار دارد، از جنس مرمر آهکی سفیدرنگ به ابعاد ۶۰ در ۴۰ سانتی‌متر است.این سنگ
مزار را در سفر با تور مشهد می‌توان بازدید کرد .
سومین سنگ مزار سنگی است از معدن توران پشت یزد
به رنگ سبز چمنی به ابعاد ۲٫۲۰ در ۱٫۱۰ به ضخامت یک متر با وزن ۳۶۰۰ کیلوگرم است که بر طبقه همکف موجود است که هم‌زمان با نصب ضریح پنجم در
سال ۱۳۷۹ در طبقه همکف در حرم قرار داده شد.
حقایقی جالب درباره حرم امام رضا (ع)
در زمان عضدالدوله دیلمی، بقعه به سبک و سیاق آن
زمان تعمیر شد و اطراف کاخ حمید بن قحطبه خانه‌های مسکونی ساخته شد.
دومین ضریح حضرت، ضریح فولادی مرصع است که در سال
۱۱۶۰ قمری ساخته شد
محمود غزنوی عمارت بقعه (امارتی که مرقد علی بن
موسی‌الرضا و هارون در آن است) را پس از تخریبی که توسط پدرش سبکتکین غزنوی از نوساخت.
ابوالحسن عراقی معروف به دبیر که از رجال و دبیران
دربار غزنوی بود در سال ۴۲۵ قمری ضمن مرمت بقعه، اولین بنا را به آن
افزود که این بنا به مسجد بالاسر معروف است.
به توپ بستن گنبد طلا
در سده ششم خورشیدی نخستین گنبد حرم بر فراز قبه
موجود به‌فرمان سلطان سنجر سلجوقی و به کوشش وزیر او، «شرف‌الدین قمی» در حین تعمیر
حرم ساخته شد و به گفته برخی از مورخان گنبد به دستور محمد خدابنده (الجایتو) ساخته
شده است.
جنس آن گنبد از کاشی بود. قبه (اولین گنبد) همانی
است که امروزه از داخل حرم دیده می‌شود و سطح مقعر و مقرنس‌های آینه‌کاری شده آن پیدا
است.
امیر عمادالدوله در سال ۵۱۵ قمری حرم را مرمت کرد و ترکان زمرد دختر خواهرزاده سلطان سنجر، در اوایل
سده ششم قمری ازاره حرم را بهترین کاشی، که کاشی سنجری معروف است، تزئین کرد که تاکنون
این کاشی‌ها در حرم وجود دارند.
حرم در دهه ۱۲۳۰ خورشیدی
در اوایل سده هفتم قمری در دوران محمد خوارزمشاه
بار دیگر ازاره‌های حرم با کاشی‌های ممتاز معروف به کاشی سنجر تزئین شد که این کاشی‌ها
با تاریخ ۶۱۲ قمری در حرم موجود هستند و علاوه بر آن
دو محراب به حرم اضافه شد که در حال حاضر این محراب‌ها در موزه حرم وجود دارند. زیارت
حرم امام رضا از محبوب ترین مکن ها برای بازدید در تور لحظه آخری مشهد است .
در سال ۶۱۸ قمری مغول‌ها به
طوس حمله کردند و این شهر را غارت کرده و مردم را به قتل رساندند. سپس وارد مشهد شدند
و آنجا را هم خراب کردند. مؤلف تاریخ آستان قدس رضوی از قول ابن ابی الحدید می‌نویسد
با وجودی که مغول‌ها مردم مشهد را به قتل رسانیدند، بارگاه رضوی را حداقل تخریب نکردند
و احتمالاً به غارت اموال و اثاثیه آن اکتفا کردند. هرچند بعضی منابع از خرابی بارگاه
رضوی به دست مغول‌ها سخن گفته‌اند
با آماده شدن طرح استاد فرشچیان کار قلم‌زنی و زرگری
و به‌عبارت‌دیگر اجرای طرح که اساس کار ساخت ضریح و صورت‌پذیری آن است از تاریخ ۱۲/۱۱/۷۵ تحت نظارت عالیه هنری استاد فرشچیان شروع
شد و از میان چند نفر از هنرمندان قلم‌زن همچنان توفیق کار قلم‌زنی ضریح مطهر، نصیب
استاد خدادادزاده اصفهانی گردید.
پس از چهار سال با کار بی‌وقفه روزانه و بعضاً شبانه
و همچنین با کار متوسط روزانه شش نفر در کمال ظرافت و امتیاز هنری و در نهایت صلابت
و استحکام کار قلم‌زنی پایان یافت و ضریح برای حمل و نصب آماده گردید.از ویژگی‌های
ضریح مطهر جدید، ضخامت پوشش نقره‌ای آن است که حتی بعضاً به بیش از سه میلی‌متر می‌رسد.
عملیات اجرایی برچیده شدن ضریح پیشین و نصب پنجمین
ضریح از شامگاه روز شنبه ۲۱/۱۰/۷۹، پس از مراسم غبارروبی آغاز گردید، و با هماهنگی کامل نیروهای فنی –
تخصصی مورد نیاز به‌طور متوسط روزانه هفتاد نفر در سازمانی منظم و منسجم با تقسیم کار
و تعیین مسئولیت هر یک از بخش‌های عملیاتی و مدیران مربوطه طبق جدول زمان‌بندی‌شده،
تحت مدیریت جناب آقای مهندس مهدی عزیزیان، مدیرعامل سازمان عمران و توسعه حریم حرم
امام رضا علیه‌السلام به مدت پنجاه روز جریان خود را طی نمود.کار بنای عشق و کعبه مقصود،
و فراز آمدن معبد خورشید در فضایی معنوی و شورانگیز آغاز شد.
محدوریت وقف به نصب بودن ضریح و عدم جواز شرعی انتقال
آن از یک سو و از طرف دیگر، وجود موانع و مشکلات جدی فنی و معماری بر سر راه استحکام
سازی پایه‌های نصب ضریح جدید موجب گردید تا پس از بررسی و مطالعات زیاد چاره کار به
انتقال ضریح به قسمت زیرین حرم مطهر و نصب محاذی اطراف مضجع شریف دیده شود.
ازجمله اقدامات اساسی دیگری که هم‌زمان با نصب ضریح
مطهر صورت پذیرفت، بتون‌ریزی و کف سازی و مفروش نمودن کف حرم مطهر با سنگ‌های مرمر
بسیار نفیس همراه با کانال‌کشی و برقراری سیستم تهویه و هوادهی زمینی و دیواری است،
و نیز مرمت آیینه‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌ها و کتیبه‌های روضه منوره ازجمله دیگر اقداماتی
بود که در جریان عملیات نصب ضریح به آن مبادرت شد.
سنگ پلاک پیشین مضجع، که مرکب از ۱۲ قطعه سنگ بود برداشته شده، به موزه مرکزی آستان قدس رضوی انتقال یافت،
و به‌جای آن سنگ نفیس مرمر یکپارچه به طول ۲۰/۲ و عرض ۱۰/۱ و ارتفاع ۹۰ سانت که در نهایت جلا و صفا و زیبایی حجاری‌شده بود نصب گردید.
در اطراف ضریح مطهر به نشانه چهارده معصوم چهارده
دهانه به شکل محراب طراحی و اجرا شده است.سیر نقش‌ها و جهت قوس‌های آن یکدیگر را همراهی
و تکمیل کرده، و مدار یگانه آنها که نهایتاً به مرکز و نقطه واحدی می‌رسد، تداعی‌کننده
اصل اصیل عرفانی مشاهده وحدت در کثرت و کثرت در وحدت می‌باشد، و نیز وحدانیت ذات باری‌تعالی
و قائمیت و بازگشت‌پذیری کائنات و ممکنات را به او متجلی می‌سازد. برای مشاهده‌ی تور ارزان مشهد به سفر با تو سر بزنید .
انتهای پیام/م