احمد یا فارقلیط!

این روزها، ایام تعطیلات دینی و مذهبی ایستر در تقویم دینی و ملی کشورهای مسیحی و جهان مسیحیت است. به باور مسیحی عیسی مسیح به صلیب کشیده شد و بعد از سه روز از قبر برخاست و نزد خدا( پدر ) عروج کرد و روزی باز خواهد گشت که با این بازگشت از مرگ و از قبر بازگشت اول و آن دیگری « بازگشت دوم مسیح» نام دارد. این ایام ایستر برای گرامی داشت همین موضوع است. بنابراین مطابق این تقویم دینی عیسی در جمعه گذشته ۱۰ آوریل به صلیب کشیده شده است و روز یکشنبه یعنی امروز ۱۲ آوریل از قبر برخاست و « رستاخیزمسیح» رخ داد. به این بهانه متن زیر را تقدیم مخاطبان کانال بوی خوش بهار نارنج میکنم.

لازم به ذکر است که این متن در پاسخ به پرسشی نوشته شد. آن پرسش در یک جمع طلبگی در گروه واتس اپی موسوم به « طلبه های دهه شصت حوزه علمیه سعادتیه ( رضاخان ) ساری مطرح شده است. لازم است در اینجا گرامی بدارم یاد ریاست و استاد مرحوم این مدرسه آقای حجه الاسلام و المسلمین سید موسی صالحی را که بنده نیز بکسال در ۱۳۶۲ در آن مدرسه شاگردی ایشان کرده ام.

وَإِذْ قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْرَاهِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ ۖ فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَیِّنَاتِ قَالُوا هَٰذَا سِحْرٌ مُبِینٌ

هنگامی که عیسی مریم به بنی اسرائیل گفت: من همانا رسول خدا به سوی شما هستم و به حقانیت کتاب تورات که مقابل من است تصدیق می‌کنم و نیز (شما را) مژده می‌دهم که بعد از من رسول بزرگواری که نامش احمد است بیاید. چون آن رسول ما با آیات و معجزات به سوی خلق آمد گفتند: این سحری آشکار است.

. آیه ۶ سوره صف در قرآن اشاره دارد به اینکه عیسی بشارت آمدن رسولی میدهد که اسمش احمد است. مفسرین شیعه و سنی بر آن شدند که آیا این مطلب در متون موجود مسیحی آمده است یا خیر؟ برخی مفسرین معتقدند تمام این متون تحریفی و باطل است و اصلا نباید به فکر یافتن آنچه قرآن گفته است در متون موجود بود. اما بیشتر مفسرین بخصوص مفسرین شیعه انگار تفسیر خود را بر این اصل تفسیر استوار ساخته اند که این کتب تحریف شده اند اما بخش عمده از آن ها حقیقیت است و در آن بخش که حقیقت است میتوان مدعاهای قرآنی را مستند کرد.

بر این اصل است که سعی کرده اند این آیه را در متون جدید مسیحی بخصوص متون مربوط به حضرت عیسی که در عهد جدید آمده و از جمله چهار انجیل است، جستجو کنند. در انجیل چهارم که انجیل یوحنا است و در آن عیسی به عنوان تجلی کلمه یاد شده است و به لحاظ نوع محتوا با سه انجیل دیگر یعنی انجیل متی و مرقس و لوقا که به دلیل شباهت ساختاری و گرازشی شبیه به هم که از زندگی عیسی ارایه می کنند اناجیل همنوا نام دارند، کاملا فرق دارد. خلاصه آنکه در این انجیل در باب ۱۶ آیه ۸ لفظی به زبان یونانی بکار رفته است ؛ یعنی paracelete پاراکلیت یا فارقلیط که در ترجمه های انجیل به معنای حامی و تسلی بخش آمده است.

مفسرین برخی با استناد منابعی که معلوم نیست میگویند اصل این لفظ periclutos به معنای ستوده و ستایش شده یا برگزیده بوده است. اما مسیحیان دیدند با قران انطباق دارد لذا در همان قرون ابتدایی اسلام با تعییر شکلی آن به لغتی دیگر از این ریشه، آنرا فارقلیط ساختند که به معنای تسلی بخش یا حامی شود نه به معنای ستوده و یا برگزیده که معنای احمد است.

اما به هر حال در ضبط مسیحی کتاب مقدس که حتی زمان پیامبر هم بوده است، گویی همان لفظ اول بوده است.

در تحقیق در این باره به سراغ همکار مسیحی از گرایش کاتولیک رفتم که خود هم استاد الهیات مسیحی در دانشگاه بامبرگ آلمان است و هم یک کشیش مسیحی. او در پاسخ سوالم توضیحی داد . بنابراین میتوانم در جمع بندی اینگونه بگویم که مسیحیان معتقدند که مقصود از این کلمه یونانی که در زبان یوحنا در انجیل منسوب به او آمده است روح القدس است که در نبود عیسی حامی مسیحیان و کلیت کلیسا و تضمین کننده رابطه انسان و اولیای دین با خدا و عیسی است.

به هر حال به نظر میرسد که این ماجرا اصلا مقبول هیچکدام از گرایش های سه گانه کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان مسیحی نیست و آنها فارقلیط را یک لفط یونانی از یوحنا میدانند که به معنای لغوی تسلی بحش و حامی است و اصطلاحا به روح القدس اطلاق میشود.

باقر طالبی دارابی

۲۴ فروردین ۱۳۹۹