اخیرا نظرسنجی با عنوان «نگرش ایرانیان به دین» توسط موسسه گمان (گروه مطالعات افکار سنجی ایرانیان) با پیشتیبانی مالی و همکاری لادن برومند، از موسسان بنیاد عبدالرحمن برومند، انجام گرفته است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، اخیرا نظرسنجی با عنوان «نگرش ایرانیان به دین» توسط موسسه گمان (گروه مطالعات افکار سنجی ایرانیان) با پیشتیبانی مالی و همکاری لادن برومند، از موسسان بنیاد عبدالرحمن برومند، در تاریخ ۱۷ خرداد ۹۹ تا اول تیر ۹۹ انجام گرفته است که ادعای شرکت بیش از ۵۰ هزار پاسخدهنده در آن مطرح شده است. این نظرسنجی با استفاده از روشی آنلاین تلاش کرده است تا دیدگاهها و نظرات مردم ایران را درباره دینداری بدست آورد.
این نظرسنجی با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی (virtual snowball sampling) با شیوه ایجاد زنجیره های متعدد و متنوع نمونه گیری از طریق شبکه های مختلف اجتماعی مانند تلگرام، اینستاگرام، واتسآپ، توییتر و فیس بوک صورت گرفت.
موسسه گمان بر اساس این نظرسنجی ادعا می کند؛ نیمی از جامعه ایران از دین داری به بی دینی رسیده اند و فقط ۳۲ درصد جامعه، خود را «مسلمان شیعی» می نامند.
برای بررسی صحت ادعای صورت گرفته ابتدا روش نمونه گیری استفاده شده توسط این موسسه را مورد بررسی قرار میدهیم و در انتها با مقایسه با یک تحقیق علمی در زمینه دینداری اثبات می کنیم نتاج به دست آمده به لحاظ روشی، علمی نمی باشد و اصلا قابل تعمیم به جامعه ایران نیست.
نمونهگیری گلوله برفی
روش نمونهگیری گلوله برفی یک روش غیر احتمالی است که در نظرسنجی های کیفی مورد استفاده قرار می گیرد و از این روش بیشتر برای به دست آوردن چارچوب و کشف جامعه هدف استفاده می گردد.
در این شیوه که از جمله روش های نمونه گیری شبکه ای است، از تعداد معینی از اعضای جمعیت با صفت نادر خواسته میشود که اعضای دیگر جمعیت را معرفی کنند و به همین ترتیب از اعضای معرفی شده خواسته می شود که اعضای دیگری را با ویژگی مد نظر معرفی کنند و الی آخر.
نمونه گیری گلوله برفی روشی برای جمع آوری نمونه هایی است که از راههای دیگر به سختی به دست می آیند؛ چرا که از شبکه اجتماعی و دوستان با ویژگیهای مشترک استفاده می شود. در واقع در این روش از شرکت کنندگان اولیه و در دسترس خواسته می شود تا افراد همسان خود را به پژوهشگر ارجاع دهند و بیشترین کاربرد را زمانی دارد که شرکت کنندگان نادر و یا به سختی در دسترس باشند.[۱] در واقع این شیوه برای موضوعاتی کاربرد دارد که اگر بخواهند از بین کل جامعه و با احتمال یکسان نمونه گیری کنند، احتمال کشف نمونه مطبق نظر آنها صفر خواهد بود.
این روش به خصوص برای زمانی که نمونه ها از لحاظ اجتماعی دارای قدر و منزلت نیستند (الکلیها ، استفاده کنندگان از کودکان ، متعرضین جنسی ، معتادین، مجرمین) مفید میباشد. این افراد کمتر تمایل دارند، شناخته شوند. در این نمونهگیری در شبکه ای از اطلاعات بین فردی و بین سازمانی استفاده میشود. هر فرد با شخص دیگری مستقیم در ارتباط میباشد و با استفاده از شبکه اجتماعی می تواند افراد بالقوه شرکت کننده و یا مؤثر در پژوهش را (جمعیت پنهان) معرفی نماید.
معایب نمونهگیری گلوله برفی
۱.این شیوه نمونه گیری، غیر احتمالی است. روشهای نمونهگیری غیر احتمالی، برای نتیجه گرفتن رفتار یک جامعه بر اساس نمونه آن استفاده نمیشوند، بلکه از آنها زمانی استفاده میشود که تمرکز تحقیق بر روی درک پیچیدگی یک قضیه یا اتفاق است. در آنها همه اعضاشانس انتخاب شدن ندارند و شانس هر عضو هم مشخص نیست. پس قابلیت تعمیم به کل جامعه ندارد.
۲. در این شیوه نمونه گیری، با توجه به اینکه انتخاب نمونه اولیه با توجه به هدف و سوال مورد نظر انتخاب میشوند لذا سوگیری در انتخاب نمونه در این شیوه مشهود است.
۳. شیوه های نمونه گیری در این روش، داوطلبانه است. یعنی تعداد بسیار زیادی دعوتنامه به افراد مختلف ارسال می شود و از بین اینها کسانی در نظرسنجی شرکت می کنند که در آن زمینه، به صورت رادیکال فعال هستند و از نظر فکری، با هدف طراحان نظرسنجی همسویی دارند.
با توجه موارد مطرح شده اکنون این سوال مطرح می شود که این مدل روش نمونه گیری گلوله برفی آیا برای ارزیابی دینداری افراد یک جامعه مناسب میباشد؟ برای یافتن پاسخ باید نگاهی به مشخصات جامعه مورد بررسی داشت که مردم جامعه قابل دسترس و مشخص می باشند یا خیر؟
بدون شک افراد هر جامعه مشخص بوده، پس استفاده از نمونه گیری غیر احتمالی و گلوله برفی برای ارزیابی دینداری مناسب نیست، بلکه باید از روشهای نمونه گیری احتمالی استفاده کرد و هر فرد بطور مستقل از افراد دیگر انتخاب گردد تا بتوان نتایج بدست آمده را در صورت انتخاب درست نمونه، انجام دقیق پژوهش ، طرح سوال کامل به لحاظ روایی و پایایی و انجام سایر شرایط آماری به جامعه هدف تعمیم داد. به عنوان نمونه می توان به پژوهش موج سوم -که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد – اشاره کرد که به ارزیابی شاخص های دیندرای مردم با روش نمونه گیری چند مرحله ای پرداخته است.
نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که نتایج بدست آمده از روش نمونه گیری گلوله برفی نشان دهنده چه موضوعی است؟ و اگر واقعا تمامی روشهای علمی روش گلوله برفی در تحقیق گمان رعایت شده باشد و پرسشنامه ها بصورت درست طراحی و بدون جهت گیری و باهدف خاص پر نشده باشد اطلاعات بدست آمده نشانگر چیست؟!
با توجه به شاخصه اصلی روش نمونه گیری گلوله برفی که نمونه ها بصورت زنجیر وار به یکدیگر وصل می شوند و فرد اول معرف فرد بعدی برای پرکردن پرسشنامه می باشد می توان به این نتیجه رسید که اکثر پاسخ دهندگان این موسسه که دارای شاخص دوم نمونه گیری گلوله برفی مخفی بودناند دارای وجه اشتراکاتی می باشند مانند دیندار نبودن و …
بنابراین بجای اینکه این موسسه اعلام کند «جامعه ایران» باید اعلام نماید «طرفداران یا دنبال کنندگان ما» دارای ویژگی های زیر می باشند و نتایج به لحاظ علمی به هیچ وجه قابل تعمیم به مردم ایران نیست.
نگرش ایرانیان به دین
برای نگاه دقیق آماری از وضعیت دین داری، باید به پایش های علمی مراجعه کرد. آخرین پیمایش کشور درسال ۹۴ با عنوان موج سوم ارزشها و نگرشهای ایرانیان با فاصله دوازده سال از موج دوم در دفتر طرحهای ملی طراحی و اجرا شد. این پیمایش علاوه بر سنجش اکثر مفاهیم موجود در موج دوم، برخی مفاهیم جدید را نیز در کشور مورد سنجش قرار داد. موج سوم که با حجم نمونه ۱۴۹۰۶ نفر انجام گرفته، و بر خلاف دو موج پیشین، از نمونه کشوری شهری و روستایی برخوردار است که منبع اطلاعات مهمی درباره تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران محسوب میشوند. جامعه آماری این پیمایش افراد بالای ۱۵سال خانوارهای شهری و روستایی ساکن در ۳۱ استان کشور و به روش چندمرحلهای و انتخاب هدفمند شهرها و روستاها، نمونهگیری تصادفی از بلوکها و انتخاب تصادفی پاسخگویان از بلوکهای مسکونی از همه استانهای کشورکه از استان مرکز و یک شهر بهعلاوه دو روستای تابعه هر شهر استخراج شده است
فصل هشتم این پیمایش ملی به نگرشها و رفتارهای دینی مردم ایران می پردازد که به بخشی از آن به همراه تفکیک استانی اشاره می کنیم؛
هر چند که نمی شود میزان دینداری مردم را با ۴۰ سال پیش به دلیل تغییرات عجیب جهانی مقایسه کرد اما به جرات می توان گفت که بسیاری از ما تصور اشتباهی نسبت به دینداری دوران پهلوی داریم به عنوان مثال بحث حجاب- که آخرین تصویر بالا است- برخی تصور می کنند در زمان پهلوی همه مردم عاشق حجاب بوده و فقط خاندان پهلوی مخالف این امر بودند در حالی که به هیچ وجه اینگونه نیست.
در روز ۱۷ اسفند ۵۷ که دستور الزامی بودن حجاب در ادارات مطرح شد هزاران زن بر ضد این دستور الهی تضاهرات کردند. روزنامهی کیهان، ۱۷ اسفند ۱۳۵۷ تعداد تظاهر کنندگان را ۱۵ هزار نفر تخمین می زند. البته برخی منابع این عدد را تا ۱۰۰هزار نفر نیز بیان کرده اند -که البته احتمال اغراق وجود دارد-
به عنوان نمونه کتابی تحت عنوان «خیزش زنان ایران در اسفند ۱۳۵۷» نوشته شده است هرچند این کتاب از لحاظ محتوا و سند بسیار ضعیف بوده و فقط جنبه سیاسی دارد ون ه علمی، اما در آن آمده است:
” بیش از ۱۵ تن از زنانی که بین روزهای پنجشنبه ۱۷ و شنبه ۱۹ اسفند ۱۳۵۷ در این راهپیمایی شرکت کردند، در مصاحبه با نویسندگان کتاب جمعیت تظاهرکننده را در کل بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تن تخمین میزنند که در مکانهایی از جمله دانشگاه تهران و کاخ دادگستری گرد هم آمده بودند”
و یا در رابطه با ارادت به اهل بیت علیهم السلام که در این ۴۰ سال –علی رقم تمام تبلیغات دشمنان- ارادت و عشق مردم بیشتر شده است.
شرکت در مراسم روضه خوانی از اولین آمار موجود در سال ۷۴ تا آخرین پیمایش در سال ۹۴ افزایش چشمگیری داشته است و در نقطه مقابل کسانی که در مراسمات روضه خوانی شرکت نمی کنند و یا به ندرت شرکت می کنند، به شدت کاهش یافته است.
نه تنها شرکت در مجالس روضه بلکه در بسیاری از امور دیگر مانند زیارت اماکن مذهبی و… نیز افزایش داشته است و در بسیاری از امور آمار برای قبل از انقلاب در دسترس نیست
این میزان معنویت در حالی است که در این سالها چالش های جدی در مسیر دین داری قرار گرفته است؛ مشکلاتی که تا چهل سال پیش و شاید تا همین ۲۰ سال پیش وجود نداشت؛ مشکلاتی مانند:
۱. گسترش فساد در دنیا
۲. گسترش روزافزون رسانههای صوتی و تصویری در دنیا؛ مانند ماهواره با کانالهای بسیار متنوع، اینترنت با جلوههای بسیار بالا و…
۳. آسانشدن دستیابی به هرگونه محصول مبتذل
۴. فراوانی مجموعههای مبتذل، مانند سواحل خاص، مراکز ارائۀ سکس، مراکز ارائۀ کنسرت و رقص و…
۵. آسانشدن مسافرت به کشورهای دنیا به کمک وسایل نقلیۀ مدرن
۶. تهاجم برنامهریزیشده ازسوی قدرتهای جهانی برای ایجاد فساد در جمهوری اسلامی ایران
و دهها عامل دیگر…
اوضاع امروز با قبل از انقلاب اسلامی بسیار متفاوت است. بسیار فرق است بین جامعهای که مردم در آن یا تلویزیون ندارند و یا اگر هم دارند، کارایی خاصی ندارد، با جامههای که در آن، شبکههای ماهوارهای و سایتهای اینترنتی در تمام نقاط کشور، حتی روستاها و مناطق محروم نفوذ کرده و با ایجاد فضایی بسیار متنوع، همۀ امکانات جذاب برای نسل جوان را فراهم ساختهاند. در این فضا نهتنها افراد معمولی دائماً در معرض خطر ابتلا هستند، بلکه کمتر مؤمنی پیدا میشود که بتواند خود را از آسیبهای ویرانگر این فضای مبتذل، به طور کامل، حفظ کند.
با همۀ این موانع و مشکلات، باز هم مردم، بهویژه جوانان در مسیر دینداری گام برمیدارند که می توان به نمونه هایی عینی از آن اشاره کرد:
گسترش کمی و کیفی تشکلهای مذهبی:
۱. تأسیس خودجوش بیش از نودهزار هیئت مذهبی، بعد از انقلاب اسلامی و حضور جوانان عاشق اهل بیتb در این هیئتها و وجود بیش از ۶۴۰ هزار مداح در ایران و استقبال جوانان از مداحان اهل بیتb.
۲. برگزاری هزاران جلسۀ خانگی اعم از روضهها، مجالس قرآنی و… .
پاسداشت مناسبات و شعائر مذهبی:
۱. اقبال گستردۀ جامعه به شعائر اسلامی و انقلابی با تأسیس و تجهیز ۷۵۲۸ حسینیه در سراسر کشور؛
۲. حضور سالیانه بیش از ۸۰۰هزار نفر برای برگزاری مراسم اعتکاف در بیش از ۵۵۰۰ مسجد کشور؛
۳. حضور میلیونی مشتاقان اباعبداللهA در اجتماع اربعین حسینی در کربلا؛
۴. برپایی جشنهای مردمی دینی، از جمله جشنهای باشکوه عید غدیر؛
۵. برگزاری مراسم عزاداری اهل بیتb، خصوصاً سید و سالار شهیدان با جمعیت انبوه میلیونی؛
۶. برپایی مراسم شهادت حضرت زهراE (که قبل از انقلاب اسلامی، تقریباً فراموش شده بود)؛
۷. برپایی جشنهای مردمی دهۀ کرامت در دوهزار نقطه از کشور؛
۸. برگزاری مردمی صدها برنامۀ وحدتبخش در سراسر کشور در هفتۀ وحدت؛
۹. برگزاری دعاهای ندبه، کمیل، عرفه، توسل و… با تجمعات میلیونی؛
۱۰. برگزاری دهها میلیونی مراسم شبهای قدر؛
۱۱. حضور میلیونی مادران بههمراه کودکان شیرخواره در همایش شیرخوارگان حسینی در بیش از ۴ هزار شهر و روستا و ۸۳۹ بقعۀ متبرکۀ کشور؛
۱۲. طنینانداز شدن شعارهای «یا علی!»، «یا حسین!»، «یا زهرا!» و «یا ابوالفضل!» در مسابقات بینالمللی ورزشی؛
۱۳. حضور ۱۲هزار نفر از زنان ورزشکار در مسابقات بینالمللی، با حجاب اسلامی، باوجود تبلیغات گسترده علیه حجاب.
گسترش کمی و کیفی زیارت معصومانb و امامزادگان:
۱. تشرف سالانه، بیش از ۳۰میلیون زائر، به حرم مطهر حضرت علیبنموسیالرضاA؛
۲. تشرف سالانه، بیش از ۱۰میلیون زائر به زیارت حضرت فاطمۀ معصومهE؛
۳. تشرف بیش از یک میلیون زائر به حرم حضرت شاهچراغA، فقط در نوروز ۱۳۹۷؛
۴. تشرف سالانه، ۲۰میلیون زائر منتظر به مسجد مقدس جمکران؛
۵. تشرف ۴۵میلیون زائر به بقاع متبرکه و اماکن مذهبی در سال ۱۳۹۶؛
۶. برگزاری هفتگی دعای توسل، در ۵۶۳ بقعۀ متبرکه، هزاران مسجد و هیئتهای مذهبی کشور؛
گسترش کمی و کیفی مساجد و فعالیتهای نماز:
۱. افزایش ۵/۲ برابری تعداد مساجد کل کشور با مشارکت مردمی؛ از ۳۰هزار مسجد در سال ۱۳۵۷ به حدود ۷۵ هزار مسجد در سال ۱۳۹۷؛
۲. برگزاری نماز جماعت در تمام پادگانها و مراکز نظامی و انتظامی با حضور پرشور سربازان؛
۳. افزایش عناوین کتب مروّج نماز از کمتر از ۱۰عنوان به بیش از ۲۰۰۰ عنوان؛
۴. نگارش صدها هزار پایاننامۀ دانشگاهی و مقالۀ تحقیقی و پژوهشی، در زمینۀ دفاع از دین اسلام، نماز و…
۵. حضور میلیونی مردم در نماز عید سعید فطر در کشور؛
۶. حضور بسیاری از دانشآموزان مدارس و دانشجویان در نماز جماعات؛
۷. برگزاری سالیانه ۷۰۰هزار جشن تکلیف دانشآموزی -اکثراً خودجوش و مردمی- در سراسر کشور؛
۸. حضور صدها هزار نفری مردم در مراسم عبادی-سیاسی نماز جمعه.
گسترش چشمگیر فعالیتهای تبلیغی:
۱. استقبال چشمگیر خانوادهها از تحصیل فرزندانشان در حوزههای علمیه، باوجود هجمۀ بیسابقۀ دشمن به روحانیت و فعالیت ۱۵۰ هزار طلبه در سراسر کشور؛
۲. افزایش تعداد طلاب خانم، به بیش از ۸۰هزار طلبه؛
۳. استقبال مردمی از فیلمهایی با مضامین دینی، از جمله فیلم امام علیA، یوسف پیامبرA، مریم مقدسE، مختارنامه و…
گسترش فرهنگ انفاق و نیکوکاری:
۱. رشد ده برابری وقف در دهۀ گذشته؛
۲. استقبال بینظیر مردم کشور از تأسیس و راهاندازی مؤسسات خیریه و ثبت بیش از ۱۵۰۰۰ مؤسسۀ خیریه تا سال ۱۳۹۷؛
۳. پرداخت بیش از ۳۰۰میلیارد تومان زکات فطره در سال ۱۳۹۵؛
۴. مشارکت و همراهی میلیونی ایرانیان با حجاج بیتاللهالحرام در برپایی سنت حسنۀ عید قربان؛
۵. احیای موقوفات (حتی موقوفاتی که در زمان پهلوی در مکان خود استفاده نمیشد)؛
۶. حضور پرشور مردمی در جشن عاطفهها و جمعآوری ۴۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در شهریور ۱۳۹۸ و افزایش ۴۱ درصدی آن نسبتبه سال قبل؛
۷. کمک چشمگیر مردم در مراسم گلریزان و همیاری مردم و ستاد دیه و درنتیجه آزادی ۷۹۳۲ نفر زندانی غیرعمد از زندانها، با مجموع بدهی بالغ بر ۱۵۹۷۷ میلیارد ریال؛
۸. برپایی سفرههای افطار در هزاران مسجد و حسینیه و محله در ایران؛
۹. ثبت بیش از ۶۸۰۰ موقوفۀ علمی، آموزشی، پژوهشی و فرهنگی در سطح کشور؛
۱۰. سهم ۲۵ درصدیِ وقف در حوزۀ درمان؛
۱۱. وجود هزاران کتاب و کتابخانۀ وقفی؛
۱۲. بهرهمندی دانشجویان از چهل دانشگاه موقوفه.
گسترش حیرتآور فعالیتهای جهادی:
۱. افزایش تعداد گروههای جهادی از چهل گروه در سال ۱۳۷۹، به دوازدههزار گروه در سال ۱۳۹۸؛
۲. حضور ۵/۲ میلیون نفری جهادگران (غالباً جوان) در مناطق محروم؛
۳. حضور ۶۰هزار مهندس جهادگر برای سازندگی مناطق سیلزده در سال ۱۳۹۸؛
۴. اشتغالزایی و محرومیّتزدایی نیروهای جهادی در ۲۸۹۸ روستا، در مدّت دوسالونیم؛
۵. اجرای طرح کرامت مناطق آسیبپذیر حاشیۀ شهرها در سال ۱۳۹۷ و اجرای ۱۰۵۲ پروژۀ عامالمنفعه در چهارصد محله؛
۶. بهرهبرداری از ۱۲۲۰ واحد مسکونی برای زلزلهزدگان، با کار جهادگران؛
۷. ساخت ۳۵۰ مسکن مربوط به بهزیستی، با کار و تلاش جهادگران؛
۸. خدمترسانی ۵۳۸۰ گروه جهادی شناسهدار و محلهمحور با ۷۸ هزار نبروی جهادی برای کمک به سیلزدگان؛
۹. انتظار ۲۲۰۰ گروه جهادی در صف خدمترسانی به سیلزدگان؛
۱۰. پاکسازی ۲۰هزار خانه و ۲۴۰۰ کوچه و خیابان در مناطق سیلزده، با کار جهادگران؛
۱۱. حضور ۶۱۶ تیم عمومی پزشکی، ۳۰۲ تیم پزشکی تخصصی، ۱۱۰ تیم دامپزشکی و ۲۰۰ تیم مشاوره برای خدمترسانی در مناطق سیلزده؛
۱۲. احداث ۱۳۰۰ سیلبند و ۴۰۰ پل موقّت روستایی در استانهای سیلزده در همان روزهای اول، با کار جهادگران.
پاسداشت ارزشهای دفاع مقدس:
۱. حضور میلیونی مردم در تشییع جنازۀ شهید حججی و شهدای غواص؛
۲. برگزاری پرجمعیت ۲۰هزار یادوارۀ شهدا در هر سال، با اقدامات خودجوش مردمی؛
۳. افزایش حضور مردم، خصوصاً جوانان، در یادمانهای عملیاتی دوران دفاع مقدس، از ۴۰۰هزار نفر در سال ۱۳۸۴ به بیش از هفت میلیون نفر در سال ۱۳۹۶؛
۴. دیدار هفتگی بسیاری از بسیجیان با خانوادۀ شهدا و حضور در منزل آنها.
گسترش فعالیتهای قرآنی در ایران:
۱. برپایی بزرگترین اجتماعات قرآنی جهان، در ماه مبارک رمضان و با حضور مردم روزهدار؛
۲. افزایش چشمگیر مدارس قرآنی و استقبال والدین از این مدارس؛
۳. ترجمۀ قرآن کریم به ۱۴۸ زبان زندۀ دنیا، اکثراً بهصورت مردمی و خودجوش؛
۴. انتشار ۳۷هزار عنوان کتاب قرآنی؛
۵. ایجاد بیش از چهارصد سایت قرآنی؛
۶. راهاندازی مؤسسات و مدارس و کانونهای قرآنی؛
۷. حضور گستردۀ زنان در محافل، مسابقات و مؤسسات قرآنی کشور و پرورش استادان قرآنی از میان بانوان.
وضعیت دینداری ایرانیان در مقایسه با سایر کشورها
درمقایسه با دیگر کشورهای جهان نیز گرایشهای معنوی در ایرانیان برجستگی و درخشش ویژهای دارد. براساس نتایج پژوهشهای مرکز تحقیقاتی پیو، درصد افرادی که هر روز دعا میخوانند، در کشورهای مختلف به شرح زیر است:
چین ۱%
انگلستان ۶%
آلمان ۹%
فرانسه ۱۰%
استرالیا و روسیه ۱۸%
کانادا ۲۵%
رژیم غاصب صهیونیستی ۲۷%
آمریکا ۵۵%
ایران ۸۷%
منبع: خبرفوری
نقد به نظر سنجی درست ولی واقعیت اینه که دینداری مردم کم شده خودمون رو گول نزنیم
سلام مراسم تشییع شهید سلیمانی راهم اضافه کنید که بعد از فشار حد اکثری آمریکا انجام شد آنکس که نداند ونداند که نداند در جهل مرکب ابد الدهر بماند