امامیه و نقش امام باقر(ع) در شکل‌گیری آن
کتاب «نقش امام باقر(ع) در شکل‌گیری جامعه اعتقادی امامیه» تألیف روح‌الله رجبی‌پور، از سوی پژوهشگاه قرآن و حدیث منتشر شد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، تحول اساسی جامعه امامیه در عصر امام باقر(ع) بر محققان پوشیده نیست. از مهمترین این تحولات، ظهور جامعه امامیه در قامت یک جامعه اعتقادی متمایز بود. جامعه‌ای که حدود و مرزهای مشخص اعتقادی با سایر شیعیان و دیگر مذاهب اسلامی پیدا کرد.
کتاب پیش رو فرضیه‌هایی که پیدایش جامعه اعتقادی امامیه را متأثر از عوامل بیرونی و جریانهای فکری انحرافی می‌پندارد، بر پایه شواهد و مستندات تاریخی، واکاوی و شکل‌گیری جامعه اعتقادی امامیه در آغاز سده دوم هجری را بر پایه آموزه‌های امام باقر(ع) تبیین و تحلیل نموده و نقش مؤثر امام باقر(ع) در شکل‌گیری جامعه اعتقادی شیعه را به اثبات می‌رساند.
نویسنده معتقد است علت انتخاب این دوره برای پژوهش، عمیق‌تر و اساسی‌تر بودن اثرگذاری تحول این عصر در تاریخ کلام است. با اینکه درباره نوع تحول جامعه امامیه در این عصر بین محققان اختلاف وجود دارد، همه محققان بر اساسی بودن این تحول اتفاق نظر دارند. از این رو می‌توان ادعا کرد یک تحول اساسی در این دوره در جامعه امامیه اتفاق افتاده است. چرا که پیش‌تر در جامعه شیعی از سوی ائمه(ع) طرح گردیده و میان جامعه اسلامی باورمندانی داشته است، اما تا پیش از دوران امام باقر(ع)، هنوز جامعه اعتقادی امامیه که به مجموعه‌ای از آموزه‌های اعتقادی باورمند باشند و حدود آن جامعه اعتقادی نسبت به دیگر گروه‌های شیعی و غیرشیعی روشن باشد، شکل نگرفته بود.
در این دوره از زندگانی امام باقر(ع) و با تلاش‌های ایشان، در اواخر حیات آن حضرت جامعه اعتقادی امامیه بر پایه آموزه‌های اعتقادی شکل گرفت وحدود این جامعه و نیز تمایز و نسبت آن با دیگران روشن گردید، بدین معنا که هم افراد این جامعه خود را متمایز از دیگران دانسته و هم دیگران آنان را دارای مجموعه‌ای از اعتقادات می‌دانستند که متمایز از دیگران‌اند.
با توجه به این رویکرد، کتاب حاضر در چهار فصل سامان یافته است. در فصل اول کتاب به نبود یک جامعه اعتقادی در عصر امام سجاد(ع) اشاره شده است. در قسمت دوم فصل اول با ارائه شواهد فراوان به وجود جامعه اعتقادی امامیه در عصر امام باقر(ع) اشاره شده است.
در فصل دوم و سوم در جهت اثبات فرضیه پژوهش گام برداشته شده است. برای این مهم در گام نخست در فصل دوم به وجود ظرفیت‌ها و شرایط مناسب در جامعه اسلامی و جامعه امامیه برای تشکیل جامعه اعتقادی امامیه اشاره شده است. در این فصل تلاش شده تا با شواهد فراوان و از زوایای مختلف، وجود فضا و ظرفیت مناسب برای امام باقر(ع) در جهت شکل‌دهی به جامعه اعتقادی امامیه اثبات شود.
در فصل سوم که مهمترین فصل کتاب است، به اقدامات امام باقر(ع) در تأسیس جامعه اعتقادی امامیه پرداخته شده است. این اقدامات در قالب دو بخش عمده که شامل اقدامات نظری و عملی است، پیگیری شده است. مخاطب با مطالعه این فصل از الگوها و روشهای امام باقر(ع) برای تأسیس جامعه اعتقادی امامیه آگاه خواهد شد.
در فصل چهارم به پیامدهای نقشآفرینی امام باقر(ع) در عرصه جامعه‌سازی اعتقادی اشاره شده است. در این فصل به سه پیامد اصلی اشاره دارد: نخست به فزونی جمعیت امامت‌باوران و ظهور نمادهای اجتماعی برای جامعه امامیه که این نمادها ریشه در باورهای اعتقادی امامیه داشته و سپس به پیامدهای نقشآفرینی امام باقر(ع) در یکپارچگی جامعه امامیه در جانشینی ایشان اشاره شده است.
از نتایج مهم شکل‌گیری جامعه اعتقادی امامیه به دست امام باقر(ع) به وجود نیامدن انشقاق بین امامیه در انتخاب وصی آن حضرت پس از شهادت ایشان می‌باشد. چرا که جامعه امامیه در زمان شهادت امام باقر(ع) و معرفی امام بعدی، دچار ازهم‌گسیختگی نشد و انسجام خویش را در تبعیت از جانشین وی که امام صادق(ع) باشد، حفظ کرد. سرانجام در این دوره، مکتب کلامی امامیه به صورت جامع و منظومه‌وار تعلیم داده شد که می‌توان آن را ارائه یک مکتب جامع کلامی قلمداد کرد.
عناوین فصل‌های کتاب به قرار ذیل است:
فصل اول: جامعه شیعی در عصر امام باقر(ع)
فصل دوم: ظرفیت و جایگاه امام باقر(ع)در جامعه سازی اعتقادی
فصل سوم: محوریت امام باقر(ع) در شکل گیری جامعه اعتقادی امامیه
فصل چهارم: آثار و پیامدهای نقش آفرینی امام باقر(ع) در عرصه جامعه‌سازی اعتقادی
یادآور می‌شود، کتاب «نقش امام باقر(ع) در شکل‌گیری جامعه اعتقادی امامیه» تألیف روح‌الله رجبی‌پور از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت(ع)، به زبان فارسی، در قطع رقعی، در ۳۲۷ صفحه به نگارش درآمده و با همکاری انتشارات موسسه معارف اهل بیت(ع) منتشر شده است.