“بعثت و مدنیّت”

ردنا (ادیان نیوز)- از دیدگاه تفکر سیاسی،«قرآن کریم» و «دولتِ مدینه» دو معجزۀ بزرگ اسلام و پیامبر اعظم(ص) است. اگر یکی راهنمای مکتوب بشر است،دوّمی، البته الگوی عمل سیاسی است.

آیۀ ۲۱ سورۀ احزاب، رسول خدا را «اسوۀ عمل صالح» معرفی می کند؛”لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا؛ به یقین براى شما در [روش و عمل] رسول خدا سرمشقى نیکوست براى آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد مى ‏کند”.

همو، در آیتی دیگر، مأمور می شود که جامعۀ مؤمنان را از هرگونه خیال باطل باز دارد و تأکید نماید؛ ” قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَنْ کَانَ یَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَهِ رَبِّهِ أَحَدًا؛ بگو من هم مثل شما بشرى هستم و به من وحى مى ‏شود که خداى شما خدایى یگانه است پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد ﴿کهف/۱۱۰﴾.

نخستین اقدام چنین پیامبری، پس از پیام توحید،اعتماد به مردم و تأسیس دولتِ مدینه، بر أساس قرارداد و رضایت عموم است. تأسیس شهر، و دولت-شهری که در آن مسلمان و غیر مسلمان حقوق سیاسی برابر دارند. پیامبر خدا، نه تنها هجرت از مکه را در قالب شبکه ای از قراردادها فراهم نمود، بلکه با ورود به یثرب، «پیش نویس قراردادی» را تنظیم کرد که «صحیفه النبی»، «وثیقه» یا «قانون اساسی مدینه»معروف است. قراردادی در ۴۷ اصل، بین مسلمانان مهاجر و مردم یثرب، اعم از مسلمان و غیرمسلمان( اهل کتاب و دیگر هم پیمانان).

بند/ اصل دوم این صحیفه، همۀ طرف های قرارداد را، فارغ از باورهای مذهبی شان، “امت واحد” می خواند که حقوق و سهمی مشترک در سرنوشت مدینه دارند؛«انَّهمْ اُمَّهٌ واحدهٌ مِن دُونِ الناسِ».

بدین سان، دولت- شهر پیامبر بر بنیاد رضایت و قرارداد شکل گرفت وبالید و ثمر داد. الگویی از عمل صالح که توسط پیامبری اسوه ساخته شد اما نه تنها پیروانش آن را بسط و توسعه ندادند، بلکه به سنّتی فراموش شده در غبار زمان، و رواج “عادت واره های اقتدارگرا” بدل شد.